Λίγο νερό ........για την φύση.

H κατάσταση διατήρησης των υδάτινων  σχηματισμών του Καρβούνη ,ιδίως των ρεμάτων δεν είναι καθόλου καλή. Από παλιά υπάρχει παράδοση ανθρωποκεντρικής υπερεκμετάλλευσης και πραγματικά ελάχιστο νερό περισσεύει για την φύση.

Few water ........ for nature.

The conservation state of water formations of Ampelos–Karvounis mountain,especially the streams,is not at all good.There has a long been tradition of anthropocentric overexploitation and really little water is left to nature.

Έργα εκτροπής,και μεταφοράς υδάτων για άρδευση και ύδρευση ξεραίνουν τα ρέματα υποβαθμίζοντας την παρόχθια βλάστηση και πανίδα.

Τα τελευταία χρόνια  επίσης οι παρατεταμένες περίοδοι ξηρασίας έχουν επιτείνει το πρόβλημα.

Diversion projects,water transports for irrigation and water supply,dry out the streams,degrading the riverside vegetation and fauna.In recent years,prolonged droughts have also aggravated the problem.

                                                                                    Potamon hippocrate

Squalius fellowesii

Τα κυριότερα είδη πανίδας που ζουν στα ρέματα του βουνού είναι το καβούρι και ο ποταμοκέφαλος. Οι αλλεπάλληλες χερσαίες συνδέσεις στο απώτερο παρελθόν με τις εναλλαγές στην στάθμη της θάλασσας δικαιολογούν, όπως έχουν δείξει διάφορες μελέτες, την ύπαρξη τους εφόσον τα είδη κατάγονται από την Δ. Ανατολία και δεν είναι ενδημικά.

Σήμερα οι δυνητικοί δρόμοι διασποράς των ειδών αυτών είναι κλειστοί .Οι υδρόβιοι αυτοί οργανισμοί που εξαρτώνται άμεσα από την κατάσταση των συστημάτων γλυκού νερού, ζουν απομονωμένοι στα κλειστά ρέματα του Καρβούνη χωρίς να τους παρέχεται η δυνατότητα ούτε εμπλουτισμού των υδάτων ούτε αποικισμού τους  σε νέους θώκους. 

The main species of fauna living in the mountain streams are crabs and fish species inhabiting freshwaters. The successively terrestrial links in the distant past with the changes in sea level, justify their existence,as various studies have shown,if the species originate in the West Anatolia and are not endemics.

Today,the potential streams of dispersal of these species are closed.These aquatic organisms,which are directly dependent on the status of freshwater systems,live isolated in the closed rivers of Karvounis without the possibility of either enriching their waters or colonizing them in new habitats.

Ο σχεδιασμός διαχείρισης των υδάτων και για τις ανάγκες της βιοποικιλότητας σήμερα αποτελεί ή  μπορεί να αποτελέσει μια νέα πρόκληση για τις  κοινότητες των χωριών του νησιού   αλλά και για τις μελλοντικές πολιτικές ηγεσίες του.
Water management planning and biodiversity needs,it can be today a new challenge for the village communities on the island and for its future political leaderships.

Τα πιο κοινά είδη Ορχιδέας στην Σάμο

Anacamptis sancta
Πρώτη καταγραφή 15-6-1886 (C.-J.Forsyth-Major)

Anacamptis pyramidalis

Πρώτη καταγραφή 18-5-1887 (C-J .Forsyth -Major) 

 

Ophrys lutea ssp minor 

Πρώτη καταγραφή 30-3-1934 (K.H.Rechinger)

Orchis italica 

Πρώτη καταγραφή 30-3-1934 (K.H.Rechinger) 

Orchis anatolica 

Πρώτη καταγραφή 18-5-1887 (C-J .Forsyth -Major)

Με τις κόκκινες κουκκίδες απεικονίζονται τα σημεία με τους μεγαλύτερους πληθυσμούς.

Οι περιοχές κοντά στο Παλαιόκαστρο, στον Παγώνδα ,στην Αγία  Κυριακή και στο Παλιοχώρι  θεωρούνται οι πιο υγιείς Ορχιδεότοποι του νησιού και γιαυτό συγκεντρώνουν και την μεγαλύτερη επισκεψιμότητα των φίλων της Οικογένειας που επισκέπτονται το νησί κάθε χρόνο.

Τελικά, η κοινωνία μας θα ορίζεται όχι μόνο από αυτό που δημιουργούμε, αλλά και από ότι αρνούμαστε να καταστρέψουμε. 

John C.Sawhill (1936-2000)Πρόεδρος του The Nature Conservancy (1990-2000)

Η φυτική κάλυψη διακρίνεται σε  ζώνες όσον αφορά τις πεδινές περιοχές και σε ορόφους όσον αφορά τις ορεινές περιοχές.
Στις ορεινές περιοχές οι όροφοι  τοποθετούνται ο ένας πάνω στον άλλο.
Όσο αυξάνεται  το υψόμετρο  αλλάζουν οι κλιματικές συνθήκες και αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να μεταβάλλεται τόσο η χλωρίδα όσο και η βλάστηση.
Στην Σάμο διακρίνονται 4 όροφοι βλάστησης με  ψηλότερο τον εξωδασικό όροφο που ξεκινάει απο τα 900 μέτρα και καταλήγει στο ψηλότερο σημείο του νησιού στα 1434 μέτρα που βρίσκεται η κορυφή Βίγλα του Κέρκη. Είναι ο όροφος πάνω απο τα όρια του δάσους που εδώ στην Σάμο καταλαμβάνει καθ΄ύψος μόλις κάποιες δεκάδες μέτρα στον Καρβούνη και λίγες εκατοντάδες μέτρα στον Κέρκη.Οι περιοχές αυτές έχουν μεγάλη οικολογική αξία εφ'οσον με την απομόνωσή τους λόγω του δύσβατου του εδάφους έχουν λίγο επηρεαστεί κυρίως απο τον άνθρωπο μέχρι τουλάχιστον τα τελευταία χρόνια με αποτέλεσμα τα είδη χλωρίδας και εντομοπανίδας που φιλοξενούν να παραμένουν ακόμα σε μεγάλο βαθμό αντιπροσωπευτικοί απόγονοι των γονέων τους τότε  που αυτοί ζούσαν σε μια ευρύτερη περιοχή όταν δλδ η Σαμος αποτελούσε μέρος μιας εναίας στεριάς ενωμένης με την Ανατολία (10000-20000 χρόνια π.Χ)  και τον υπόλοιπο Ελλαδικό χώρο  (την εποχή της Αιγιήδας).

                                                                           ΚΕΡΚΗΣ

ΚΑΡΒΟΥΝΗΣ

Στον εξωδασικό όροφο των ορεινών όγκων του Καρβούνη και του Κέρκη είναι εντυπωσιακή η εμφάνιση σφαιρικών και ακανθοφόρων θάμνων όπως είναι τα είδη Astragalus ssp, Acantholimon echinus, Genista parnassica ,Satureja spinosa , Atraphaxis billardieri, Prunus prostrata ,Centaurea spinosa, Centaurea xylobasis
Στον τελευταίο αυτό όροφο επίσης συναντώνται και τα περισσότερα ενδημικά και σπάνια φυτά του νησιού.

Το Atraphaxis billardieri var billardieri είναι ένας πολυετής χαμηλός πολύκλαδος θάμνος που φτάνει σε ύψος περίπου στα 50cm. Ανήκει στην κατηγορία των χαμαίφυτων.Το χειμώνα οι βλαστοί του ξεραίνονται και την  άνοιξη γύρω στον Απρίλη εμφανίζονται τα καινούργια μάτια λίγο πάνω  από το έδαφος. Τόπος καταγωγής του θεωρούνται οι περιοχές της Σιβηρίας του ΒΔ Ιράν και της Δ Συρίας (σημ. για το μακρύ ταξίδι του φυτού σε παλαιότερη ανάρτηση 22-4-2009)  Αναφορές του είδους για την Ελλάδα τα τελευταία χρόνια υπάρχουν μόνο για την Σάμο.

Καρποί Atraphaxis  

                      Παρατηρόντας ένα απο τα λίγες δεκάδες φυτών στην κορυφή του Καρβούνη.

Το είδος Αtraphaxis billardieri αποτελεί το μόνο γνωστό φυτό  ξενιστή για την σπάνια πεταλούδα Satyrium ledereri  η οποία εμφανίζεται μόνο στις κορυφές του Καρβούνη και του Κέρκη σε κάποιες περιοχές πάνω απο τα 900 μέτρα.

Φυτά ξενιστές στον κύκλο ζωής των πεταλούδων ονομάζονται τα φυτά εκείνα τα οποία είναι αναγκαία για την υπάρξη των τεσσάρων σταδίων μεταμόρφωσης των λεπιδόπτερων. Τα φυτά αυτά αποτελούν την τροφή της κάμπιας. Είναι απαραίτητο μόλις η κάμπια βγεί απο το αυγό που έχει εναποθέσει η πεταλούδα να βρεί άμεσα τροφή και την βρίσκει στα φύλλα και τα άνθη του φυτού ξενιστή. Η κάμπια θα μεγαλώσει τρώγοντας από το φυτό και θα μεταμορφωθεί στο επόμενο στάδιο που είναι το στάδιο της χρυσαλίδας και μετά θα ολοκληρώσει τον κύκλο της μεταμόφωσης της και θα γίνει αυτό που λέγεται τέλειο άτομο δλδ πεταλούδα. Είναι τόσο στενή η σχέση πεταλούδας και ξενιστή και ειδικά όταν ο ξενιστής είναι ένα μοναδικό είδος όπως στην περιπτωση του Αtraphaxis με την ledereri ώστε όταν το φυτό ξενιστής χαθεί χάνεται και το είδος της πεταλούδας.
Σύμφωνα με το βιβλίο πεταλούδες της  Ελλάδας του Λάζαρου Παμπέρη στην  Σάμο υπάρχουν βεβαιωμένα 80 από τις 239 πεταλούδες της Ελλάδας. Η πιο  σπάνια είναι η Satyrium ledereri.Μια μικροσκοπική πεταλούδα με άνοιγμα φτερών που δεν ξεπερνούν τα 3 εκ και με μοναδική εμφάνιση. 
Ανήκει στην οικογένεια των Λυκενίδων που είναι και η πολυπληθέστερη του νησιού και ο κύκλος ζωής της διαρκεί ένα χρόνο με μία γενιά. Περίοδος που πετά είναι από τέλος Μαίου μέχρι μέσα Ιουλίου .

Το είδος πεταλούδας Satyrium ledereri, υπάρχει μόνον στην Σάμο και συμπεριλαμβάνεται στο      Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας. Λεγάκις, Α. και Π. Μαραγκού (επιμ.) Ελληνική Ζωολογική Εταιρεία, Αθήνα 2009,  {με κατηγορία κινδύνου στην Ελλάδα: Κινδυνεύον EN [B1ab(ii,iii)+2ab(ii,iii)] }

Τα λίγες δεκάδες άτομα του φυτού ξενιστή στον Καρβούνη και ακόμα λιγότερα στον Κέρκη οριοθετούν την περιοχή ενδιαιτήματος γαι τα λιγοστά άτομα Satyrium ledereri που πετούν γύρω απο το φυτό.Παρ΄όλη την υπαρξη ρωμαλέων φυτών στον Καρβούνη και κάποιων καχεκτικών στον Κέρκη τα τελευταία δύο χρόνια η εμφάνιση της  πεταλούδας γίνεται όλο και πιό σπάνια με αποτέλεσμα φέτος στα μέσα Ιουνίου 2018  μετά απο επιτόπια έρευνα δεν περατηρήθηκαν καθόλου άτομα του είδους.

Ποιές μπορεί να είναι οι πιθανές αιτίες αυτής της απουσίας.
Πρώιμη έναρξη της άνοιξης και του καλοκαιριού φέτος.
Έλλειψη ρωμαλέων φυτών στον Κέρκη. Από τα φυτά  ξενιστές τρέφονται πιθανότατα  τα ελεύθερα και αδέσποτα κατσίκια (βόσκουν ανεξέλεγκτα)  που υπάρχουν σε αφθονία ψηλά στον Κέρκη μέσα σε περιοχή Νatura 2000.
Ανεξέλεγκτη συλλογή. Και στον Καρβούνη και στον Κέρκη υπάρχουν και άλλα σπάνια είδη πεταλούδων τα οποία είναι γνωστά στους ειδικούς.Το θέμα της συλλογής επιβεβαιώθηκε και απο τον επικεφαλής στελεχών του στρατού στον Αηλιά του Καρβούνη καθώς και απο ένα οδηγό επισκεπτών τουριστών που μετέφερε εν εγνοία του συλλέκτες το πρώτο  δεκαπενθήμερο του Ιουνιόυ 2018.
Η ύπαρξη βάσης  σταθμού κεραίας μέσα στην περιοχή που υπάρχουν τα φυτά ξενιστές.

Ειδικά για  το θέμα της συλλογής εύκολα μπορεί να διαπιστώσει κανείς τι ακριβώς συμβαίνει κάνοντας μια βόλτα στο διαδίκτυο και συγκεκριμένα στις δημοπρασίες του ebay. Το Satyrium ledereri της Σάμου πωλείται σε τιμές που φτάνουν μέχρι τα 75 ευρώ το άτομο χωρίς τα ταχυδρομικά ( Για το θέμα έχει ενημερωθεί το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας -Γενική 
Δ/νση  Ανάπτυξης και Προστασίας Δασών και Αγροπεριβάλλοντος  καθώς και η Δ/νση Δασών Σάμου) Οι δημοπρασίες αυτές διεξάγονται συνεχώς στο e-bay (πχ η πλέον πρόσφατη για το Satyrium ledereri πραγματοποιήθηκε μόλις την 24 Ιουνίου 2018) και πρέπει να ερευνηθεί αρμοδίως αν οι πωλούμενες πεταλούδες νόμιμα συλλέχθηκαν και εξήχθησαν από την Ελλάδα και με την βοήθεια και συνέργεια των αρμόδιων οργάνων να επιβληθούν οι προβλεπόμενες κυρώσεις ώστε να σταματήσει η απαράδεκτη αυτή κατάσταση. 



Σήμερα οι βιόκοσμοι αφανίζονται μπροστά στην αδυσώπητη εξάπλωσή μας. Καθώς οι εκτάσεις και η  ποιότητα των ενδιαιτημάτων υποβαθμίζονται ο αριθμός των ειδών που μπορούν να συντηρήσουν μειώνεται. Εντείνονται οι αιτίες εξαφάνισης και όλο και περισσότερα είδη θα συρρέουν στις κατηγορίες των απειλούμενων στους Κόκκινους καταλόγους και θα κατρακυλούν στην λήθη. 
Χθες χάθηκε ο Φραγκολίνος των υγροτόπων της Σάμου, σήμερα χάνονται οι σπάνιες πεταλούδες των κορυφών ........ αύριο ;