Οφρύς  η μελανή -Ένα πολυποίκιλο είδος

Η Σάμος είναι ένας  ανοιχτός βοτανικός κήπος. Για κάποιον που ενδιαφέρεται για την καταγραφή της χλωρίδας ο τόπος αυτός προσφέρει εξαιρετικές ευκαιρίες αναζήτησης, καταγραφής και μάθησης. Η ποικιλία της βλάστησης και σε επίπεδο οικογενειών του φυτικού βασιλείου αλλά και σε επίπεδο ειδών είναι εκπληκτική. Δεν μιλάμε για έναν κρυμμένο θησαυρό εν αντιθέσει μάλιστα.Ο πλούτος αυτός είναι διάχυτος παντού.

Στους πρώτους  μήνες του χρόνου από τον Γενάρη μέχρι περίπου το πρώτο δεκαήμερο του Απρίλη στις πεδινές περιοχές της Σάμου επικρατούν μέσες θερμοκρασίες περίπου 8 με 14 βαθμούς. Επίσης οι μέρες που βρέχει σε αυτό το διάστημα είναι κατά μέσο όρο 8 με 10 τον μήνα.

Οι κλιματολογικές συνθήκες αυτές επικρατούν στα  οικοσυστήματα του Αιγαίου.
Πολλά φυτά έχουν επιλέξει μέσα από την φυσική  επιλογή να κάνουν τον κύκλο της ζωής τους σε αυτό το διάστημα των ημερών.
Στην κατηγορία των φυτών που εμφανίζονται το διάστημα αυτό είναι και το είδος ophrys fusca-οφρύς η μελανή.
Το είδος αυτό ανήκει στην οικογένεια των ορχεοειδών και ειδικότερα στο γένος όφρυς.
Ένα γένος που  στην Σάμο έχει και άλλους αντιπροσώπους.
Το είδος όμως o. fusca  είναι το πολυπληθέστερο.
Η οφρύς η μελανή είναι ένα από τα πιο κοινά είδη του γένους στην Μεσόγειο με πάρα πολλές παραλλαγές και ένα από τα πιο συζητήσιμα  στον χώρο των ειδικών εφόσον πολλές φορές είναι εξαιρετικά δύσκολο να κατατάξεις τα υποείδη  και τις διάφορες παραλλαγές τους. Εκτός του γενικού κανόνα που διακρίνει σχεδόν όλα τα γένη των οφρύς, δηλαδή ο υβριδισμός, με το συγκεκριμένο είδος υπάρχει και ένα επιπρόσθετο στοιχείο που περιπλέκει περισσότερο την ταξινόμηση. Σε σχέση με άλλα είδη του γένους όφρυς  έχει λιγοστά μορφολογικά χαρακτηριστικά. Και αυτό ίσως έχει να κάνει με την περίοδο άνθησης τους. Εμφανίζεται σε μια περίοδο που ο ανταγωνισμός μεταξύ των φυτών για αναπαραγωγή δεν είναι τόσο έντονος -μιλάμε για την αρχή της άνοιξης - και να μην έχει χρειαστεί να αναπτύξουν πιο περίπλοκα χαρακτηριστικά π.χ σχέδια, χρώματα.
Η νοημοσύνη των φυτών είναι ένας κόσμος ανεξερεύνητος.

Ophrys fusca

                                                    

                                                                                              Ophrys holoserica-Εμφανίζεται στο τέλος Μαρτίου αρχές Απρίλη.

                        Ophrys tenthredinifera-Εμφανίζεται τον Μάρτιο

                  Ophrys speculum-Εμφανίζεται τον Μάρτιο

Ολα τα ορχεοειδή χρησιμοποιούν την βάση του χείλους τους για να προσελκύσουν τα έντομα που θα τα αναπαράγουν.Εδώ αξίζει να σημειωθεί ότι το στοιχείο της επικονίασης χρησιμοποιείται από ορισμένους ερευνητές για τον διαχωρισμό της o.fusca σε υποείδη.

Στην Σάμο το είδος o.fusca είναι το πρωιμότερο της οικογένειας αφού με ένα καλό ψάξιμο μπορεί κανείς να συναντήσει φυτά και μέσα στον Δεκέμβρη. Η κορύφωση της άνθησης του είδους είναι περίπου τα μέσα Μαρτίου.

Ευδοκιμεί με ιδιαίτερη άνεση στα πεδινά κυρίως, σε ηλιόλουστες περιοχές με φρύγανα, ακαλλιέργητα χωράφια, στις άκρες των δρόμων,σε περιοχές με μακκία καθώς και σε ανοιχτούς χώρους τραχείας πεύκης..

Το είδος οφρύς η μελανή είναι καθαρά Μεσογειακό και στα νησιά του Αν.Αιγαίου αναπτύσσει μεγάλους πληθυσμούς. Στην Σάμο υπάρχουν πολλές υποείδη-παραλλαγές.

Τα πιό χαρακτηριστικά είναι:
 Ο.fusca ssp leucadica (Λευκαδική)  Η πρωιμότερη του είδους-Ανθίζει τον Γενάρη.
 O.fusca ssp sitiaca (Σητειακή) Πρωιμη που συνυπάρχει με την λευκαδική αλλά διαφέρει από αυτήν στο χρώμα του χείλους που είναι πιο κοκκινωπό,στην κάμψη του χείλους προς την κορυφή του που μοιάζει με αυτό της ophrys omegaifera και στην έντονα βελούδινη επιφάνεια  του χείλους.
O.fusca ssp cinereophilla (γκριζόφυλλη) Ανθίζει αρχές Μαρτίου και έχει το χαρακτηριστικό της ανάπτυξης της ταξιανθίας της με σπειροειδή τρόπο.Επίσης τα φύλλα της βάσης είναι με ελαφρώς γκριζωπή απόχρωση-απ όπου πήρε και το ονομά της.Είναι χαμηλό φυτό που δεν ξεπερνάει τους 15 πόντους.
 O.fusca ssp iricolor (ιώδης) Είναι η πιο εύκολα αναγνωρίσιμη εφόσον διακρίνεται από την κοκκινορόζ-ιώδη απόχρωση στην  κάτω πλευρά του χείλους της. Εύρωστο φυτό που πολλές φορές φτάνει σε ύψος και τους 40 πόντους. Για πολλούς αποτελεί ξεχωριστό είδος.Έχει μεγάλη διάρκεια άνθησης από τα μέσα Φλεβάρη μέχρι το τέλος του Απρίλη.
O.fusca ssp pelinaea (του Πελιναίου όρους) Μοιάζει με την λευκαδική αλλά ανθίζει αργότερα.Αρχίζει από τα μέσα Φεβρουαρίου και καταλήγει μέχρι τον Απρίλη.
O.fusca ssp blitopertha Η μόνη fusca με κιτρινοπορτοκαλί περιθώριο που αγκαλιάζει το χείλος της. Οι ειδικοί λένε ότι έχει αποκλειστικό επικονιαστή ένα είδος μικρού σκαθαριού απ όπου πήρε και το άνομα της.Πρωτοεμφανίζεται τον Μάρτιο.
Υπάρχουν και άλλα υποείδη τα οποία είναι περισσότερο δύσκολο στην αναγνώριση τους,όπως:
 O.fusca ssp parosica,  O.fusca ssp meropes, O.fusca ssp attaviria ,O.fusca ssp persephonae κ.α

΄Ολα αυτά τα υποείδη-παραλλαγές είναι Ελληνικά ( leucadica,iricolor) και ορισμένα συναντώνται μόνο ή κυρίως στο Αν.Αιγαίο ( blitopertha,pelinaea ,cinereophilla ).

Την τελευταία δεκαετία έχουν μπει για τα καλά στο θέμα της ταξινόμησης των ορχιδεοειδών μοριακές μελέτες. Πράγμα εξαιρετικά ωφέλιμο και διαφωτιστικό.


Φαίνεται η επιστήμη στο μέλλον θα βάλει μια τάξη στις τοπικές ποικιλίες και τα υποείδη του πραγματικά πολυποίκιλου Αιγιακού χώρου.

Πουλιά της Αλυκής

 Motacilla alba -Λευκοσουσουράδα

 Τάξη: Στρουθιόμορφα -Οικογένεια: Σεισοπυγίδες

 Χειμωνιάτικος επισκέπτης.  

Larus ridibundus-Καστανοκέφαλος γλάρος

Ταξη: Χαραδριόμορφα- Οικογένεια: Λαρίδες

Χειμωνιάτικος επισκέπτης

Τα φρύγανα της Σάμου.

Οι τόποι της Ιωνίας είναι προικισμένοι από την φύση και προσελκύουν στις μέρες μας ταξιδιώτες, περιηγητές, βοτανολόγους και απλούς φυσιολάτρες.

Η Σάμος είναι Ιωνική γη. Την είπαν το νησί της γονιμότητας για τον φυσικό της πλούτο. Χάρισμα μοναδικό απ΄ολα τα νησιά του Αιγαίου.

Τις τελευταίες τρείς δεκαετίες οι πυρκαγιές έχουν σημαδέψει το νησί σε μεγάλη έκταση και καινούργιοι βιότοποι έχουν κάνει την εμφάνισή τους.

Τα φρυγανικά οικοσυστήματα πάντα υπήρχαν στον χώρο των νησιών του Αν Αιγαίου αλλά οι αλλαγές στο φυσικό περιβάλλον τα έχουν εξαπλώσει με γρήγορους ρυθμούς και έχουν αντικαταστήσει περιοχές που παλαιότερα καλυπτόταν κυρίως από πεύκα, κουκουναριές, αριές, φιλλυρέες και αγριοκουμαριές.

Δημοσιεύτηκε ΔΕΚ 2010

ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ Ερασιτέχνης Κηπουρός

Το τσακάλι της Σάμου

Η Σάμος είναι πιθανότατα το μοναδικό Ελληνικό νησί όπου υπάρχει αυτό το σπάνιο είδος.Οι πλυθυσμοί του έχουν μειωθεί δραματικά σε ολόκληρο τον Ελληνικό χώρο.Μέχρι το 1990 το τσακάλι συγκαταλεγόταν στα «επιβλαβή είδη».

Το είδος δέχτηκε ισχυρό πλήγμα από την επικήρυξη που ίσχυε την περίοδο 1974-1981, όταν περισσότερα από 7.000 ζώα θανατώθηκαν.

Έκτοτε ο πληθυσμός τους δείχνει σαφείς μειωτικές τάσεις, με την εξάπλωσή του να έχει περιοριστεί σημαντικά τα τελευταία 30 χρόνια. Πλέον απαντάται μόνο στην Πελοπόννησο, τη Σάμο, τη Χαλκιδική, την περιοχή Βιστωνίδας/Νέστου και την παραλιακή Φωκίδα.

Εκτός απο την χώρα μας το συναντάμε στην ΝΑ Ευρώπη ,στην βόρεια και ανατολική Αφρική και στην Ασία από την Τουρκία μέχρι το Αφγανιστάν και την Ινδία.

Εχει μήκος κεφαλιού και σώματος 65-105 εκ.ενώ η φουντωτή ουρά του φτάνει τα 20-25 εκ.Οσον αφορά το μέγεθος του είναι ενα ζώο ενδιάμεσο σε αλεπού και λύκο.Το χρώμα του ειναι καφεκόκκινο ή καφεκίτρινο με πυρόχρωμες αποχρώσεις και ασημόχρωμη απόχρωση στην ράχη του.

Το τσακάλι συναντάται σε χαμηλά υψόμετρα και δεν ειναι ζώο του βουνού.

Οι βιότοποι του ειναι η μεσογειακή μακκία,υγρότοποι και λοφοπλαγιές.

Στην Σάμο, περιοχές που συγκεντρώνουν μεγάλους  πλυθυσμούς είναι κυρίως η περιοχή της Βλαμαρής, ο Θειός, ο Μεσόκαμπος και η ευρύτερη περιοχή των Μυτηλινιών.Συναντάται και στο υπόλοιπο νησί αλλά πιό αραιά.

Ειναι ζώο νυκτόβιο σε μεγάλο ποσοστό και κατά την διάρκεια της μέρας κρύβεται ανάμεσα στην βλάστηση.Σε μέρη που δεν ενοχλείται μπορεί δραστηριοποιείται και την μέρα.Αυτό βέβαια είναι κάτι εξαιρετικά σπάνιο.

Τρέφεται με πουλιά ,τρωκτικά και ερπετά κυρίως αλλά είναι και φυτοφάγο.

Το μακρόσυρτο ουρλιαχτό του -σαν κλάμα -είναι πασίγνωστο ειδικά στους κατοίκους που ζούν κοντά στους βιότοπους του.Συνήθως σχηματίζει ομάδες ολιγομελείς που μπορούν να φτάσουν μέχρι τα 5 άτομα.Ζευγαρώνει νωρίς την άνοιξη και  η εγκυμοσύνη κρατάει περίπου δυό μήνες.Κάθε θηλυκό γενάει 2-4 μικρά μία φορά τον χρόνο.Ζεί περίπου 15 χρόνια.
Οι απειλές που δέχεται το είδος αυτό εδώ στην Σάμο εντοπίζονται κυρίως στον κατακερματισμό και την αλλοίωση των βιοτόπων του εξαιτίας της εντατικοποίησης της γεωργίας και της επέκτασης των οικιστικών εκτάσεων, την εγκατάλειψη των παραδοσιακών γεωργό-κτηνοτροφικών δραστηριοτήτων που θα μπορούσαν να το στηρίξουν διατροφικά,την ευτυχώς περιορισμένη χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων και συγκρούσεις με τροχοφόρα οχήματα.
Παρά την τεκμηριωμένη μείωση των πληθυσμών του και των απειλών που αντιμετωπίζει, δεν θεωρείται προστατευόμενο είδος αλλά ούτε και θηρεύσιμο από την ελληνική νομοθεσία, ενώ δεν εξασφαλίζεται κάποιο καθεστώς προστασίας του από την ΕΕ.To τσακάλι αποτελεί σημαντικό στοιχείο της βιοποικιλότητας στα μεσογειακά οικοσυστήματα τα οποία παραμένουν πολύ ευάλωτα σε ανθρωπογενείς παράγοντες-επιδράσεις. Παρόλα αυτά δεν του έχει αποδοθεί η δέουσα σημασία τόσο ως χαρακτηριστικό είδος της πανίδας των σαρκοφάγων της γηραιάς ηπείρου αλλά και της χώρας μας, όσο και ως προς τον ρόλο του στο οικοσύστημα. Εχει χαρακτηριστεί ως «καθαριστής» της φύσης επειδή λειτουργεί ως θηρευτής των τρωκτικών, περιορίζει τα οργανικά υπολείμματα και σκουπίδια, ενώ μπορεί σε μεγάλες πυκνότητες να δράσει περιοριστικά ως προς τις αλεπούδες. Η προστασία των πληθυσμών του, ως αναπόσπαστο στοιχείο του οικοσυστήματος, διασφαλίζει τη λειτουργικότητά του, γι’ αυτό και η λήψη μέτρων είναι πλέον μια επιτακτική ανάγκη.
Στην Σάμο η περιβαλλοντική οργάνωση Αρχιπέλαγος ασχολείται με την καταγραφή των πλυθυσμών του νησιού και υπολογίζεται ότι στο νησί πρέπει να υπάρχουν περί τα 150-200 άτομα με τάσεις μείωσης των πλυθυσμών αυτών.
Είναι απαραίτητιο οι πλυθυσμοί αυτοί να διαφυλαχθούν και να ανακάμψουν και να προωθηθούν άμεσα δράσεις διατήρησης και αποκατάστασης των βιοτόπων τους, να περιοριστούν τα τροχαία ατυχήματα (μεγάλη μάστιγα εδώ στο νησί) αλλά και να ενισχυθούν οι αγρότες μέσω γεωργο-περιβαλλοντικών μέτρων για τη διαφύλαξη της άγριας πανίδας.

Την αφορμή γιαυτή μου την ανάρτηση την έδωσαν δύο εξαιρετικές εμπειρίες που έτυχε να έχω τις τελευταίες μέρες.

Η πρώτη ήταν σκληρή εφόσον έτυχε να συναντήσω ζώο σκοτωμένο, θύμα τροχαίου λίγο έξω απο το Πυθαγόρειο.Ειδοποιήθηκε το Αρχιπέλαγος που πήρε δείγματα από τα σπλάχνα του ζώου για εξέταση. Ηταν ενα θηλυκό ζώο ηλικίας περίπου ενός έτους.
Η δεύτερη ήταν πάλι με τα παιδιά του Αρχιπελάγους σε αναζήτηση πλυθυσμών. Ηταν μια γοητευτική βραδυνή εμπειρία, διάλογο πιό πολύ θα τον έλεγα με τους πλυθυσμούς των Μυτηλινιών κυρίως.

Στο νησί αυτό έχουν χαριστεί απο την φύση σπουδαία και σπάνια δώρα.Στο χέρι μας είναι να τα γνωρίσουμε και να τα διατηρήσουμε για μάς, για τα παιδιά μας, για τους επισκέπτες μας.

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ DIPSACACEAE-Διψακίδες

Η οικογένεια των διψακίδων στην Σάμο περιλαμβάνει μονοετή, διετή ή πολυετή ποώδη φυτά.Τα άνθη τους είναι ζυγόμορφα (μοιάζουν πολύ με αυτά των χειλανθών) και συγκεντρωμένα σε κεφάλια.Τα περιφερειακά άνθη είναι μεγαλύτερα από εκείνα του κέντρου. Είναι όλα φυτά της Αν Μεσογείου.

Επικονιάζονται με έντομα και η κοινή τους ονομασία είναι κουφολάχανα.

                                         

Knautia intergrifolia

Pterocephalus pinardii

Pterocephalus plumosus

Scabiosa polycratis

.

Αλυκές Ψιλής Άμμου  

                                  

Στις Αλυκές εμφανίστηκαν εδώ και λίγες μέρες τα φλαμίγκος.

Επισκεφτείτε την περιοχή είναι μια ξεχωριστή και πολύχρωμη νότα μες την μαυρίλα που ζούμε.  

Datura stramonium

Η Ντάτουρα-Datura stramonium είναι  ετήσιος ποώδης θάμνος που ανήκει στην οικογένεια των Σολανίδων. Πολλοί λένε ότι κατάγεται από την Αμερική. Η εξάπλωσή του στην Ευρώπη σύμφωνα με παλιά συγγράμματα οφείλεται στους τσιγγάνους.Το φυτό εεμφανίστηκε στην Ελλάδα τον 16ο αιώνα περίπου. Στην Σάμο έχει λιγοστές καταγραφές.

Είναι φυτό που μπορείτε να το συναντήσετε σε σκουπιδότοπους.Αυτό εξηγείται ως ένα βαθμό από την μεγάλη διάρκεια ζωής που έχουν οι σπόροι του. Διατηρούν επί μακρόν  τις βλαστικές τους ικανότητες και πολλές φορές βλέπουμε ντάτουρες να εμφανίζονται σε παλιά μπάζα.

Η λαϊκή του ονομασία είναι Τάτουλας, Τάτλας, Πορδόχορτο, Διαβολόχορτο.

Αναφέρεται συχνά στην ελληνική λαογραφία για τις μαγικές του ιδιότητες.

Το φυτό λόγω της προσαρμοστικότητας του εμφανίζεται σχεδόν σε όλο τον πλανήτη. Από τον Αμαζόνιο και την Κ.Ευρώπη μέχρι τα δάση της Νοτιοανατολικής Ασίας. 

Χρησιμοποιήθηκε ευρέως από πολλούς λαούς σαν θεραπευτικό και αφροδισιακό μέσο.

Το φυτό περιέχει στα φύλλα αλλά κυρίως στα σπέρματα του τις αλκαλοειδής ουσίες ατροπίνη,υοσκυαμίνη και σκοπολαμίνη. Οι ουσίες αυτές επηρεάζουν το παρασυμπαθητικό νευρικό μας σύστημα. Ο όρος Stramonium είναι δημιούργημα των βοτανολόγων και σημαίνει το δηλητήριο που εξαγριώνει.