Οφρύς  η μελανή -Ένα πολυποίκιλο είδος

Η Σάμος είναι ένας  ανοιχτός βοτανικός κήπος. Για κάποιον που ενδιαφέρεται για την καταγραφή της χλωρίδας ο τόπος αυτός προσφέρει εξαιρετικές ευκαιρίες αναζήτησης, καταγραφής και μάθησης. Η ποικιλία της βλάστησης και σε επίπεδο οικογενειών του φυτικού βασιλείου αλλά και σε επίπεδο ειδών είναι εκπληκτική. Δεν μιλάμε για έναν κρυμμένο θησαυρό εν αντιθέσει μάλιστα.Ο πλούτος αυτός είναι διάχυτος παντού.

Στους πρώτους  μήνες του χρόνου από τον Γενάρη μέχρι περίπου το πρώτο δεκαήμερο του Απρίλη στις πεδινές περιοχές της Σάμου επικρατούν μέσες θερμοκρασίες περίπου 8 με 14 βαθμούς. Επίσης οι μέρες που βρέχει σε αυτό το διάστημα είναι κατά μέσο όρο 8 με 10 τον μήνα.

Οι κλιματολογικές συνθήκες αυτές επικρατούν στα  οικοσυστήματα του Αιγαίου.
Πολλά φυτά έχουν επιλέξει μέσα από την φυσική  επιλογή να κάνουν τον κύκλο της ζωής τους σε αυτό το διάστημα των ημερών.
Στην κατηγορία των φυτών που εμφανίζονται το διάστημα αυτό είναι και το είδος ophrys fusca-οφρύς η μελανή.
Το είδος αυτό ανήκει στην οικογένεια των ορχεοειδών και ειδικότερα στο γένος όφρυς.
Ένα γένος που  στην Σάμο έχει και άλλους αντιπροσώπους.
Το είδος όμως o. fusca  είναι το πολυπληθέστερο.
Η οφρύς η μελανή είναι ένα από τα πιο κοινά είδη του γένους στην Μεσόγειο με πάρα πολλές παραλλαγές και ένα από τα πιο συζητήσιμα  στον χώρο των ειδικών εφόσον πολλές φορές είναι εξαιρετικά δύσκολο να κατατάξεις τα υποείδη  και τις διάφορες παραλλαγές τους. Εκτός του γενικού κανόνα που διακρίνει σχεδόν όλα τα γένη των οφρύς, δηλαδή ο υβριδισμός, με το συγκεκριμένο είδος υπάρχει και ένα επιπρόσθετο στοιχείο που περιπλέκει περισσότερο την ταξινόμηση. Σε σχέση με άλλα είδη του γένους όφρυς  έχει λιγοστά μορφολογικά χαρακτηριστικά. Και αυτό ίσως έχει να κάνει με την περίοδο άνθησης τους. Εμφανίζεται σε μια περίοδο που ο ανταγωνισμός μεταξύ των φυτών για αναπαραγωγή δεν είναι τόσο έντονος -μιλάμε για την αρχή της άνοιξης - και να μην έχει χρειαστεί να αναπτύξουν πιο περίπλοκα χαρακτηριστικά π.χ σχέδια, χρώματα.
Η νοημοσύνη των φυτών είναι ένας κόσμος ανεξερεύνητος.

Ophrys fusca

                                                    

                                                                                              Ophrys holoserica-Εμφανίζεται στο τέλος Μαρτίου αρχές Απρίλη.

                        Ophrys tenthredinifera-Εμφανίζεται τον Μάρτιο

                  Ophrys speculum-Εμφανίζεται τον Μάρτιο

Ολα τα ορχεοειδή χρησιμοποιούν την βάση του χείλους τους για να προσελκύσουν τα έντομα που θα τα αναπαράγουν.Εδώ αξίζει να σημειωθεί ότι το στοιχείο της επικονίασης χρησιμοποιείται από ορισμένους ερευνητές για τον διαχωρισμό της o.fusca σε υποείδη.

Στην Σάμο το είδος o.fusca είναι το πρωιμότερο της οικογένειας αφού με ένα καλό ψάξιμο μπορεί κανείς να συναντήσει φυτά και μέσα στον Δεκέμβρη. Η κορύφωση της άνθησης του είδους είναι περίπου τα μέσα Μαρτίου.

Ευδοκιμεί με ιδιαίτερη άνεση στα πεδινά κυρίως, σε ηλιόλουστες περιοχές με φρύγανα, ακαλλιέργητα χωράφια, στις άκρες των δρόμων,σε περιοχές με μακκία καθώς και σε ανοιχτούς χώρους τραχείας πεύκης..

Το είδος οφρύς η μελανή είναι καθαρά Μεσογειακό και στα νησιά του Αν.Αιγαίου αναπτύσσει μεγάλους πληθυσμούς. Στην Σάμο υπάρχουν πολλές υποείδη-παραλλαγές.

Τα πιό χαρακτηριστικά είναι:
 Ο.fusca ssp leucadica (Λευκαδική)  Η πρωιμότερη του είδους-Ανθίζει τον Γενάρη.
 O.fusca ssp sitiaca (Σητειακή) Πρωιμη που συνυπάρχει με την λευκαδική αλλά διαφέρει από αυτήν στο χρώμα του χείλους που είναι πιο κοκκινωπό,στην κάμψη του χείλους προς την κορυφή του που μοιάζει με αυτό της ophrys omegaifera και στην έντονα βελούδινη επιφάνεια  του χείλους.
O.fusca ssp cinereophilla (γκριζόφυλλη) Ανθίζει αρχές Μαρτίου και έχει το χαρακτηριστικό της ανάπτυξης της ταξιανθίας της με σπειροειδή τρόπο.Επίσης τα φύλλα της βάσης είναι με ελαφρώς γκριζωπή απόχρωση-απ όπου πήρε και το ονομά της.Είναι χαμηλό φυτό που δεν ξεπερνάει τους 15 πόντους.
 O.fusca ssp iricolor (ιώδης) Είναι η πιο εύκολα αναγνωρίσιμη εφόσον διακρίνεται από την κοκκινορόζ-ιώδη απόχρωση στην  κάτω πλευρά του χείλους της. Εύρωστο φυτό που πολλές φορές φτάνει σε ύψος και τους 40 πόντους. Για πολλούς αποτελεί ξεχωριστό είδος.Έχει μεγάλη διάρκεια άνθησης από τα μέσα Φλεβάρη μέχρι το τέλος του Απρίλη.
O.fusca ssp pelinaea (του Πελιναίου όρους) Μοιάζει με την λευκαδική αλλά ανθίζει αργότερα.Αρχίζει από τα μέσα Φεβρουαρίου και καταλήγει μέχρι τον Απρίλη.
O.fusca ssp blitopertha Η μόνη fusca με κιτρινοπορτοκαλί περιθώριο που αγκαλιάζει το χείλος της. Οι ειδικοί λένε ότι έχει αποκλειστικό επικονιαστή ένα είδος μικρού σκαθαριού απ όπου πήρε και το άνομα της.Πρωτοεμφανίζεται τον Μάρτιο.
Υπάρχουν και άλλα υποείδη τα οποία είναι περισσότερο δύσκολο στην αναγνώριση τους,όπως:
 O.fusca ssp parosica,  O.fusca ssp meropes, O.fusca ssp attaviria ,O.fusca ssp persephonae κ.α

΄Ολα αυτά τα υποείδη-παραλλαγές είναι Ελληνικά ( leucadica,iricolor) και ορισμένα συναντώνται μόνο ή κυρίως στο Αν.Αιγαίο ( blitopertha,pelinaea ,cinereophilla ).

Την τελευταία δεκαετία έχουν μπει για τα καλά στο θέμα της ταξινόμησης των ορχιδεοειδών μοριακές μελέτες. Πράγμα εξαιρετικά ωφέλιμο και διαφωτιστικό.


Φαίνεται η επιστήμη στο μέλλον θα βάλει μια τάξη στις τοπικές ποικιλίες και τα υποείδη του πραγματικά πολυποίκιλου Αιγιακού χώρου.

Πουλιά της Αλυκής

 Motacilla alba -Λευκοσουσουράδα

 Τάξη: Στρουθιόμορφα -Οικογένεια: Σεισοπυγίδες

 Χειμωνιάτικος επισκέπτης.  

Larus ridibundus-Καστανοκέφαλος γλάρος

Ταξη: Χαραδριόμορφα- Οικογένεια: Λαρίδες

Χειμωνιάτικος επισκέπτης

Τα φρύγανα της Σάμου.

Οι τόποι της Ιωνίας είναι προικισμένοι από την φύση και προσελκύουν στις μέρες μας ταξιδιώτες, περιηγητές, βοτανολόγους και απλούς φυσιολάτρες.

Η Σάμος είναι Ιωνική γη. Την είπαν το νησί της γονιμότητας για τον φυσικό της πλούτο. Χάρισμα μοναδικό απ΄ολα τα νησιά του Αιγαίου.

Τις τελευταίες τρείς δεκαετίες οι πυρκαγιές έχουν σημαδέψει το νησί σε μεγάλη έκταση και καινούργιοι βιότοποι έχουν κάνει την εμφάνισή τους.

Τα φρυγανικά οικοσυστήματα πάντα υπήρχαν στον χώρο των νησιών του Αν Αιγαίου αλλά οι αλλαγές στο φυσικό περιβάλλον τα έχουν εξαπλώσει με γρήγορους ρυθμούς και έχουν αντικαταστήσει περιοχές που παλαιότερα καλυπτόταν κυρίως από πεύκα, κουκουναριές, αριές, φιλλυρέες και αγριοκουμαριές.

Δημοσιεύτηκε ΔΕΚ 2010

ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ Ερασιτέχνης Κηπουρός

Το τσακάλι της Σάμου

Η Σάμος είναι πιθανότατα το μοναδικό Ελληνικό νησί όπου υπάρχει αυτό το σπάνιο είδος.Οι πλυθυσμοί του έχουν μειωθεί δραματικά σε ολόκληρο τον Ελληνικό χώρο.Μέχρι το 1990 το τσακάλι συγκαταλεγόταν στα «επιβλαβή είδη».

Το είδος δέχτηκε ισχυρό πλήγμα από την επικήρυξη που ίσχυε την περίοδο 1974-1981, όταν περισσότερα από 7.000 ζώα θανατώθηκαν.

Έκτοτε ο πληθυσμός τους δείχνει σαφείς μειωτικές τάσεις, με την εξάπλωσή του να έχει περιοριστεί σημαντικά τα τελευταία 30 χρόνια. Πλέον απαντάται μόνο στην Πελοπόννησο, τη Σάμο, τη Χαλκιδική, την περιοχή Βιστωνίδας/Νέστου και την παραλιακή Φωκίδα.

Εκτός απο την χώρα μας το συναντάμε στην ΝΑ Ευρώπη ,στην βόρεια και ανατολική Αφρική και στην Ασία από την Τουρκία μέχρι το Αφγανιστάν και την Ινδία.

Εχει μήκος κεφαλιού και σώματος 65-105 εκ.ενώ η φουντωτή ουρά του φτάνει τα 20-25 εκ.Οσον αφορά το μέγεθος του είναι ενα ζώο ενδιάμεσο σε αλεπού και λύκο.Το χρώμα του ειναι καφεκόκκινο ή καφεκίτρινο με πυρόχρωμες αποχρώσεις και ασημόχρωμη απόχρωση στην ράχη του.

Το τσακάλι συναντάται σε χαμηλά υψόμετρα και δεν ειναι ζώο του βουνού.

Οι βιότοποι του ειναι η μεσογειακή μακκία,υγρότοποι και λοφοπλαγιές.

Στην Σάμο, περιοχές που συγκεντρώνουν μεγάλους  πλυθυσμούς είναι κυρίως η περιοχή της Βλαμαρής, ο Θειός, ο Μεσόκαμπος και η ευρύτερη περιοχή των Μυτηλινιών.Συναντάται και στο υπόλοιπο νησί αλλά πιό αραιά.

Ειναι ζώο νυκτόβιο σε μεγάλο ποσοστό και κατά την διάρκεια της μέρας κρύβεται ανάμεσα στην βλάστηση.Σε μέρη που δεν ενοχλείται μπορεί δραστηριοποιείται και την μέρα.Αυτό βέβαια είναι κάτι εξαιρετικά σπάνιο.

Τρέφεται με πουλιά ,τρωκτικά και ερπετά κυρίως αλλά είναι και φυτοφάγο.

Το μακρόσυρτο ουρλιαχτό του -σαν κλάμα -είναι πασίγνωστο ειδικά στους κατοίκους που ζούν κοντά στους βιότοπους του.Συνήθως σχηματίζει ομάδες ολιγομελείς που μπορούν να φτάσουν μέχρι τα 5 άτομα.Ζευγαρώνει νωρίς την άνοιξη και  η εγκυμοσύνη κρατάει περίπου δυό μήνες.Κάθε θηλυκό γενάει 2-4 μικρά μία φορά τον χρόνο.Ζεί περίπου 15 χρόνια.
Οι απειλές που δέχεται το είδος αυτό εδώ στην Σάμο εντοπίζονται κυρίως στον κατακερματισμό και την αλλοίωση των βιοτόπων του εξαιτίας της εντατικοποίησης της γεωργίας και της επέκτασης των οικιστικών εκτάσεων, την εγκατάλειψη των παραδοσιακών γεωργό-κτηνοτροφικών δραστηριοτήτων που θα μπορούσαν να το στηρίξουν διατροφικά,την ευτυχώς περιορισμένη χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων και συγκρούσεις με τροχοφόρα οχήματα.
Παρά την τεκμηριωμένη μείωση των πληθυσμών του και των απειλών που αντιμετωπίζει, δεν θεωρείται προστατευόμενο είδος αλλά ούτε και θηρεύσιμο από την ελληνική νομοθεσία, ενώ δεν εξασφαλίζεται κάποιο καθεστώς προστασίας του από την ΕΕ.To τσακάλι αποτελεί σημαντικό στοιχείο της βιοποικιλότητας στα μεσογειακά οικοσυστήματα τα οποία παραμένουν πολύ ευάλωτα σε ανθρωπογενείς παράγοντες-επιδράσεις. Παρόλα αυτά δεν του έχει αποδοθεί η δέουσα σημασία τόσο ως χαρακτηριστικό είδος της πανίδας των σαρκοφάγων της γηραιάς ηπείρου αλλά και της χώρας μας, όσο και ως προς τον ρόλο του στο οικοσύστημα. Εχει χαρακτηριστεί ως «καθαριστής» της φύσης επειδή λειτουργεί ως θηρευτής των τρωκτικών, περιορίζει τα οργανικά υπολείμματα και σκουπίδια, ενώ μπορεί σε μεγάλες πυκνότητες να δράσει περιοριστικά ως προς τις αλεπούδες. Η προστασία των πληθυσμών του, ως αναπόσπαστο στοιχείο του οικοσυστήματος, διασφαλίζει τη λειτουργικότητά του, γι’ αυτό και η λήψη μέτρων είναι πλέον μια επιτακτική ανάγκη.
Στην Σάμο η περιβαλλοντική οργάνωση Αρχιπέλαγος ασχολείται με την καταγραφή των πλυθυσμών του νησιού και υπολογίζεται ότι στο νησί πρέπει να υπάρχουν περί τα 150-200 άτομα με τάσεις μείωσης των πλυθυσμών αυτών.
Είναι απαραίτητιο οι πλυθυσμοί αυτοί να διαφυλαχθούν και να ανακάμψουν και να προωθηθούν άμεσα δράσεις διατήρησης και αποκατάστασης των βιοτόπων τους, να περιοριστούν τα τροχαία ατυχήματα (μεγάλη μάστιγα εδώ στο νησί) αλλά και να ενισχυθούν οι αγρότες μέσω γεωργο-περιβαλλοντικών μέτρων για τη διαφύλαξη της άγριας πανίδας.

Την αφορμή γιαυτή μου την ανάρτηση την έδωσαν δύο εξαιρετικές εμπειρίες που έτυχε να έχω τις τελευταίες μέρες.

Η πρώτη ήταν σκληρή εφόσον έτυχε να συναντήσω ζώο σκοτωμένο, θύμα τροχαίου λίγο έξω απο το Πυθαγόρειο.Ειδοποιήθηκε το Αρχιπέλαγος που πήρε δείγματα από τα σπλάχνα του ζώου για εξέταση. Ηταν ενα θηλυκό ζώο ηλικίας περίπου ενός έτους.
Η δεύτερη ήταν πάλι με τα παιδιά του Αρχιπελάγους σε αναζήτηση πλυθυσμών. Ηταν μια γοητευτική βραδυνή εμπειρία, διάλογο πιό πολύ θα τον έλεγα με τους πλυθυσμούς των Μυτηλινιών κυρίως.

Στο νησί αυτό έχουν χαριστεί απο την φύση σπουδαία και σπάνια δώρα.Στο χέρι μας είναι να τα γνωρίσουμε και να τα διατηρήσουμε για μάς, για τα παιδιά μας, για τους επισκέπτες μας.

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ DIPSACACEAE-Διψακίδες

Η οικογένεια των διψακίδων στην Σάμο περιλαμβάνει μονοετή, διετή ή πολυετή ποώδη φυτά.Τα άνθη τους είναι ζυγόμορφα (μοιάζουν πολύ με αυτά των χειλανθών) και συγκεντρωμένα σε κεφάλια.Τα περιφερειακά άνθη είναι μεγαλύτερα από εκείνα του κέντρου. Είναι όλα φυτά της Αν Μεσογείου.

Επικονιάζονται με έντομα και η κοινή τους ονομασία είναι κουφολάχανα.

                                         

Knautia intergrifolia

Pterocephalus pinardii

Pterocephalus plumosus

Scabiosa polycratis

.

Αλυκές Ψιλής Άμμου  

                                  

Στις Αλυκές εμφανίστηκαν εδώ και λίγες μέρες τα φλαμίγκος.

Επισκεφτείτε την περιοχή είναι μια ξεχωριστή και πολύχρωμη νότα μες την μαυρίλα που ζούμε.  

Datura stramonium

Η Ντάτουρα-Datura stramonium είναι  ετήσιος ποώδης θάμνος που ανήκει στην οικογένεια των Σολανίδων. Πολλοί λένε ότι κατάγεται από την Αμερική. Η εξάπλωσή του στην Ευρώπη σύμφωνα με παλιά συγγράμματα οφείλεται στους τσιγγάνους.Το φυτό εεμφανίστηκε στην Ελλάδα τον 16ο αιώνα περίπου. Στην Σάμο έχει λιγοστές καταγραφές.

Είναι φυτό που μπορείτε να το συναντήσετε σε σκουπιδότοπους.Αυτό εξηγείται ως ένα βαθμό από την μεγάλη διάρκεια ζωής που έχουν οι σπόροι του. Διατηρούν επί μακρόν  τις βλαστικές τους ικανότητες και πολλές φορές βλέπουμε ντάτουρες να εμφανίζονται σε παλιά μπάζα.

Η λαϊκή του ονομασία είναι Τάτουλας, Τάτλας, Πορδόχορτο, Διαβολόχορτο.

Αναφέρεται συχνά στην ελληνική λαογραφία για τις μαγικές του ιδιότητες.

Το φυτό λόγω της προσαρμοστικότητας του εμφανίζεται σχεδόν σε όλο τον πλανήτη. Από τον Αμαζόνιο και την Κ.Ευρώπη μέχρι τα δάση της Νοτιοανατολικής Ασίας. 

Χρησιμοποιήθηκε ευρέως από πολλούς λαούς σαν θεραπευτικό και αφροδισιακό μέσο.

Το φυτό περιέχει στα φύλλα αλλά κυρίως στα σπέρματα του τις αλκαλοειδής ουσίες ατροπίνη,υοσκυαμίνη και σκοπολαμίνη. Οι ουσίες αυτές επηρεάζουν το παρασυμπαθητικό νευρικό μας σύστημα. Ο όρος Stramonium είναι δημιούργημα των βοτανολόγων και σημαίνει το δηλητήριο που εξαγριώνει.

Το ρούδι, ένα ξεχασμένο δεντράκι

Το ρούδι είναι ένα δεντράκι που μοιάζει με χαμόκλαδο και ψηλώνει μέχρι τα τρία μέτρα. Λέγεται και σουμάκι ή βυρσιά.

Το μικρό αυτό δέντρο παλιότερα συγκαταλεγόταν στα φυτά που είχε ευρύτατη χρήση με μεγάλη οικονομική σημασία καθώς χρησιμοποιούνταν στην  επεξεργασία του δέρματος. Η βιομηχανία έπεξεργασίας δέρματος άνθισε στην Σάμο και ιδιαίτερα στο Καρλόβασι στα τέλη του 19ου  και στις αρχές του 20ου αιώνα και προσέδωσε στην πόλη μια ιδιαίτερη αίγλη με πολλαπλά οικονομικά οφέλη.

 Το ρούδι (φύλλα και κλωνάρια) έχει αυξημένη ποσότητα σε τανίνη 24%. Η τανίνη είναι μια ουσία που την χρησιμοποιούσαν για να μαλακώνουν τα δέρματα. Τανίνες έχουν και οι βελανιδιές.

Την μεγάλη του αξία εκείνα τα χρόνια προσδίδει και το ακόλουθο τετράστιχο.

Στην πόρτα σου ειν΄το μάρμαρο

που τρίβουνε το ρούδι

Απ όλα τ΄αδερφάκια σου εσύ΄σαι τ΄αγγελούδι

Με τα χρόνια αυξήθηκε η ζήτηση των δερμάτων και η κατεργασία τους άρχισε να γίνεται με χημικά μέσα. Ο χρόνος επεξεργασίας μίκρυνε και η κατανάλωση αυξήθηκε.Το ρούδι, οι φυτικές ίνες του οποίου έδιναν δέρματα ακατάλυτα με μεγάλη αντοχή στον χρόνο σιγά σιγά ξεχάστηκε.

Το ρούδι ή σουμάκι (Rhus coriaria-ρούς ο βυρσοδεψικός)  φυτρώνει στους  τόπους που γίνεται η ελιά και μεγαλώνει χωρίς την φροντίδα των ανθρώπων. Του αρέσουν οι λαγγαδιές με ασβεστώδη εδάφη. Πολλαπλασιάζεται πολύ εύκολα με σπόρους, μοσχεύματα και παράρριζα. Σήμερα στη  Σάμο έχει πολύ μεγάλη εξάπλωση και στα πεδινά αλλά και στα ορεινά.

Σήμερα το αστικό πράσινο έχει αποκτήσει πολύ μεγάλη σημασία και έχει καταστεί επιτακτική η ανάγκη διαχείρισης των δενδροστοιχιών και των πάρκων.Για την ανάγκη διαχείρισης αυτών δημιουργήθηκε ένας ξεχωριστός κλάδος της Δασολογικής επιστήμης γνωστός ως Δασοκομία πόλεων.Ο όρος χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον Joseph Ki Hredge το 1948 στο βιβλίο του Forest Influense στο οποίο αναφέρει ότι η Δασοκομία των πόλεων είναι η επιστήμη που μελετά την σχέση πόλης, κλίματος και άγριας ζωής (wild life).Στην χώρα μας ο όρος εισήχθηκε από τον καθηγητή της Δασολογίας και Φυσικού περιβάλλοντος Σπ.Ντάφη.Τα δέντρα μέσα στις πόλεις συνεισφέρουν σημαντικά στην ανύψωση της ποιότητας των κατοίκων της, επηρεάζοντας θετικά την ψυχική και φυσική τους υγεία και δίνουν και ένα αίσθημα ασφάλειας εφόσον ο άνθρωπος μπορεί να προσεγγίζει την φύση.

Δέντρα όπως το ρούδι -σουμάκι,θα μπορούσαν να συνεισφέρουν σε μια ενδεχόμενη δενδροκομική ανάπλαση της πρωτεύουσας του νησιού.

Με μικρό κόστος και εξασφαλισμένη προσαρμοστικότητα εφόσον είναι και ντόπιο είδος θα ήταν μια  καλή λύση για την κάλυψη πεζοδρομίων και ανοιχτών χώρων. Εκτός των άλλων το συγκεκριμένο είδος έχει και ιστορική αξία για τον τόπο εφόσον πιθανότατα συνετέλεσε κάποτε και στην οικονομική του ανάπτυξη. 

Βέβαια δεν ειναι το μοναδικό είδος που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τέτοια χρήση.Υπάρχουν  οι κουμαριές και οι κουτσουπιές για παράδειγμα. Είδη Μεσογειακά άριστα προσαρμοσμένα στο φυσικό περιβάλλον του νησιού που θα μπορούσαν να κοσμούν τους δημόσιους χώρους μας. 

Γιορτινά δώρα

Μία καλή πρόταση για γιορτινά δώρα είναι τα βιβλία από τις εκδόσεις της Ελληνικής Εταιρείας Προστασίας της Φύσης. http://www.eepf.gr/
Όλα με θέμα την μοναδική Ελληνική Φύση.
Θα μου επιτρέψετε να προτείνω μερικά.
Τις ορχιδέες της Ελλάδας των Πέτρου και Γιανακούλια για να ανακαλύψετε των μαγικό κόσμο των ορχεοειδών της χώρας μας.
Τις πεταλούδες της Ελλάδας του Λ.Παμπέρη. Ένας πολύ καλός οδηγός  για τις πεταλούδες της χώρας μας
Τα σπάνια και ενδημικά φυτά του Σ.Αλεξίου που είναι ένα καλό βιβλίο ξεκίνημα  για κάποιον που θέλει να αρχίσει να ανακαλύπτει την αυτοφυή χλωρίδα.
Και βέβαια την Ελληνική χλωρίδα στον μύθο,την τέχνη και την λογοτεχνία.Ένα μοναδικό έργο του H.Bauman που κατά την ταπεινή μου γνώμη δεν πρέπει  να λείπει από καμία βιβλιοθήκη.Δεν θα ήταν υπερβολικό αν το συγκεκριμένο βιβλίο διδασκόταν και στα Ελληνικά σχολεία.Διαβάστε το και θα με θυμηθείτε.

Χειλανθή

                                                            

 Lamium moschatum

Lamium amplexicaule

Lamium garganicum

Το γένος lamium ανήκει στην μεγάλη οικογένεια των labiateae -χειλανθή. Στην πολυπληθή αυτή οικογένεια του φυτικού βασιλείου που έχει μεγάλη προτίμηση στην Ελλάδα και κυρίως στα νησιά ανήκουν και πολλά από τα αρωματικά ,φαρμακευτικά και μελισσοκομικά φυτά.

Τα φυτά της ανάρτησης είναι μάλλον πιο γνωστά σαν παράσιτα- ειδικότερα το l.amplexicaule -που δημιουργούν προβλήματα σε καλλιεργημένες περιοχές. Μοιάζουν πολύ με τις κοινές σε όλους μας τσουκνίδες. Αρέσκονται όπως όλα τα χειλανθή σε ηλιόλουστες τοποθεσίες με εξαίρεση το l.garganicum το οποίο συναντάται και σε σκιερές ορεινές τοποθεσίες. Βιότοποί τους ειναι η μακκία και φρυγανική βλάστηση. Ανθίζουν από τις αρχές του χρόνου μέχρι τα τέλη Μαΐου και είναι κοινότατα στην Σάμο.

Τα βαλσαμόχορτα της Σάμου

Το γένος Ηypericum ανήκει σε μια μεγάλη  οικογένεια του φυτικού βασιλείου, αυτή των Ηyperaceae (υπερικίδες) ή Guttifereae. Στην οικογένεια αυτή ταξινομούνται παγκοσμίως περίπου 50 γένη με 1000 είδη των τροπικών και θερμών περιοχών. Στην χώρα μας αντιπρόσωπος της οικογένειας είναι μόνο το γένος Ηypericum και στην Σάμο οι πιο αντιπροσωπευτικοί εκπρόσωποι του είναι τα είδη:

 

Hypericum perforatum-Υπερικό το διάτρητο

Βάλσαμο,βαλσαμόχορτο, χελωνόχορτο, λειχηνόχορτο ,του Προδρόμου το βότανο,σπαθόχορτο

 Hypericum empetrifolium -Υπερικό το εμπετρόφυλλον

Γουδούρα,βαλσαμίνο

Hypericum perfoliatum-Υπερικό το διαμπερές

Λειχηνόχορτο, σταρίδα

Hypericum atomarium

Hypericum cuisinii

Hypericum triquetrifolium

Hypericum montbretii

Το πλήθος των κοινών ονομάτων δείχνει και την μεγάλη σημασία που έχει για τον  λαό μας το γένος αυτό. Από πολύ παλιά το βαλσαμόχορτο αποτελούσε για  τους λαούς της Μεσογείου κάτι σαν πανάκεια εφόσον είχε την φήμη άριστου ιάματος. Χρησιμοποιούσαν όσα είδη διέθετε κάθε τόπος. Έβαζαν συνήθως τις ανθοφόρες  κορυφές του φυτού μέσα σε ένα βάζο με λάδι που το άφηναν στον ήλιο για λίγες μέρες. Αυτό το λάδι μετά το χρησιμοποιούσαν για την επούλωση των πληγών και για διάφορες δερματικές παθήσεις. Πήρε έτσι την ονομασία με την οποία το λέμε και σήμερα, βάλσαμο.Στα μέρη της Μικράς Ασίας το λάδι αυτό το λέγανε σπαθόλαδο ή κιλίτσ γιαγλί ή γιαρά γιαγλί. Σημ: κιλίτσ-σπαθί, γιαρά -τραύμα, γιαγλί -λάδι. 

  Στις μέρες μας το βαλσαμόχορτο   είναι ένα από τα βότανα που έχουν ερευνηθεί περισσότερο και με ιδιαίτερα ενθαρρυντικά αποτελέσματα στην αντιμετώπιση της ήπιας και μέτριας κατάθλιψης και άλλων ψυχικών και νευρολογικών διαταραχών.

H πιο σημαντική δραστική ουσία του βαλσαμόχορτου  είναι η υπερικίνη. Η ουσία αυτή είναι συγκεντρωμένη στους αδένες του φυτού. Οι αδένες εμφανίζονται σχεδόν σε ολόκληρο το φυτό, αλλά σε μεγαλύτερη συγκέντρωση στις ανθισμένες κορυφές (κάλυκας και πέταλα), στα φύλλα και ενιότε στους βλαστούς. Περιέχει επίσης φλαβονοειδή (16% στα φύλλα), ξανθόνες, φαινολικά οξέα και ίχνη αιθέριων ελαίων (0,13%).

Κατηγορίες αδένων.

Το κρίσιμο στοιχείο για τα βαλσαμόχορτα είναι οι αδένες οι οποίοι εμφανίζονται σχεδόν σε όλα τα είδη του γένους.Η ποσοτική και ποιοτική σύσταση τους είναι αυτή που προσδιορίζει τον ιαματικό χαρακτήρα των φυτών. 

ΠΡΟΣΟΧΗ Tο βαλσαμόχορτο σε φρέσκια μορφή θεωρείται πιο αποτελεσματικό από το αποξηραμένο.

 Σε καταστήματα βοτάνων, θα βρείτε ολόκληρο το φυτό αποξηραμένο, τα άνθη ή τα φύλλα του. Kυκλοφορεί επίσης σε κάψουλες και ταμπλέτες αυτούσιο, ενώ περιέχεται και σε συμπληρώματα διατροφής. Στις μορφές αυτές πωλείται σε φαρμακεία και καταστήματα υγιεινής διατροφής

Σιδερίτης -Το Ελληνικό τσάι

Το γένος Σιδερίτης ανήκει στην οικογένεια των χειλανθών -Labiatae. Απαντάται στον Ελληνικό χώρο, κυρίως σε ορεινές και ημιορεινές τοποθεσίες, με πάνω από  δέκα είδη και είναι γνωστό σαν τσάι του βουνού.

Τα διάφορα είδη σιδερίτη παρουσιάζουν μεγάλο βοτανικό και φαρμακολογικό ενδιαφέρον για το πλήθος των χημικών ενώσεων που περιέχουν. Οι ιδιότητες τους είναι αντίστοιχες με αυτές του καλλιεργημένου είδους των Ινδιών  camelia sinensis.
Στην αρχαιότητα το όνομα σιδερίτης αναφερόταν σε διάφορα φυτά, που θεωρείτο ότι είχαν την ικανότητα να επουλώνουν τις σοβαρές πληγές από σιδερένια αντικείμενα, όπως τα βέλη ή τα ξίφη κλπ. Αναφέρεται ότι  ο σιδερίτης πήρε το όνομα του από τα δόντια του κάλυκα του άνθους, που μοιάζουν με αιχμή λόγχης. Διοσκουρίδης το χρησιμοποιούσε ως θεραπευτικό των πληγών.

Στην Σάμο απαντώνται τρία είδη.

Sideritis sipylea

Το το όνομά του δεικνύει με εύστοχο τρόπο την Ανατολική καταγωγή του.Το οφείλει στο  όρος Σίπυλος το οποίο βρίσκεται μεταξύ της Φρυγίας και της Λυδίας κάπου στην σημερινή κεντρική -βορειοκεντρική Τουρκία. Είναι ορεινό είδος. Είναι το γνωστό τσάι του Κέρκη και του Καρβούνη. Καταναλώνεται ευρύτατα στην Σάμο για τη κατασκευή αφεψημάτων και επειδή  προέρχεται από αυτοφυείς πληθυσμούς χρειάζεται προστασία. Ίσως σε λίγα χρόνια να κινδυνεύσει  με εξαφάνιση.

Sideritis curvidens συνώνυμο του Sideritis romana ssp curvidens

Απαντάται σε όλη την Ελλάδα σε ξηρούς και άγονους τόπους.Είναι ημιορεινό είδος. Είναι γνωστό με το όνομα βλάχικο τσάι ή μπετόνικα ή χόρτο του καλόγερου.

Sideritis lanata -Σιδερίτης ο εριοφόρος.

Το όνομά του το οφείλει στην έντονη τριχοφυΐα που διακρίνει το φυτό. Συναντάται σχεδόν σε όλη την Ελλάδα  σε χέρσους και καλλιεργούμενους αγρούς των χαμηλών υψομέτρων.