Ο Κατάλογος των οφρείς της Σάμου

Φέτος ήταν μια καλή χρονιά για το γένος οφρύς της Σάμου. Σαυτό συνετέλεσαν αρκετοί παράγοντες τους οποίους και παραθέτω.

1.Είχαμε πολλές βροχές την κατάλληλη εποχή.

2.Η άνοιξη έχει <<τραβήξει>> αρκετά.

3.Οι καμένες περιοχές αρχίζουν σιγά σιγά να επανακάμπτουν. Και σε αυτήν φάση που βρίσκονται τώρα είναι ιδανικοί βιότοποι.

4.Η βοήθεια των μυημένων φίλων του φόρουμ orchids of greece που με βοήθησαν με τις γνώσεις τους.

5.Η δικιά μου διάθεση.Αφιέρωσα πολύ περισσότερο χρόνο για αναζήτηση από κάθε άλλη χρονιά.

Ιδού λοιπόν το αποτέλεσμα.

Οphrys speculum

O.phryganae

O.cinereophilla

O.sitiaca

O.iricolor

O.mammosa

O.herae

O.tenthredinifera

O.parosica

O.blitopertha

O.ferrum equinum

O.omegaifera

O.sphegodes

O.umbilicata

O.dodecanensis

O.helldreichii

O.cornuta

O.bombyliflora

O.regis-ferdinandi

O.fuciflora

O.reinholdii

Συνολικά 21 είδη. Του χρόνου θα προστεθούν στον μακρύ κατάλογο και κάποιες παραλλαγές των ειδών αυτών και κάποια υβρίδια. Δεν τα καταθέτω τώρα γιατί το θέμα των παραλλαγών είναι ένα ξεχωριστό κεφάλαιο που απαιτεί περαιτέρω ψάξιμο και βαθύτερες γνώσεις .

Το γοητευτικό ταξείδι της αναζήτησης των μοναδικών αυτών φυτών συνεχίζεται......

Το ταξίδι της Atraphaxis billardieri

Η γεωλογική ιστορία της γης χωρίζεται σε αιώνες. Ο τελευταίος γεωλογικός αιώνας με διάρκεια 70 εκ. χρόνια είναι αυτός που διανύουμε και λέγεται καινοζωικός.
Η χλωρίδα αυτού του αιώνα καταλήγει σε μορφές ειδών όχι πολύ διαφορετικές από τις σημερινές.
Ο καινοζωικός αιώνας χωρίζεται σε δύο περιόδους ,στο τριτογενές και στο τεταρτογενές.
Στις δύο τελευταίες υποπεριόδους του τριτογενούς την μειόκαινο και στην πλειόκαινο πριν περίπου 6 έως 1,5 εκ. χρόνια η Σάμος ήταν ενωμένη με την απέναντι ακτή της Τουρκίας.
Μπαίνοντας στην περίοδο που διανύουμε τώρα δηλαδή την τεταρτογενή, αρχίζει η πρώτη υποπερίοδος που ονομάστηκε πλειστόκαινος. Χαρακτηρίστηκε σαν περίοδος με συνεχόμενες εποχές παγετώνων. Η Σάμος παραμένει ακόμα ενωμένη μα την Ασία.
Η πλειστόκαινος περίοδος αντιστοιχεί στην παλαιολιθική εποχή.
Την πλειστόκαινο ακολουθεί η ολόκαινος υποπερίοδος που αντιστοιχεί στο σήμερα.
Χρονολογικά αυτή η υποπερίοδος ξεκίνησε πριν περίπου 15000 χρόνια. Η θάλασσα σιγά σιγά αρχίζει να ανεβαίνει και η Σάμος αποχωρίζεται την απέναντι στεριά και γίνεται νησί.
H Atraphaxis billardieri είναι ένα φυτό, μικρό θαμνάκι καλύτερα που του αρέσει να διεισδύει εκμεταλλευόμενο τις γεωλογικές μεταβολές της γης. Πατρίδα του θεωρούνται οι στέπες της βορειοανατολικής Ευρώπης και της Σιβηρίας. Όταν λοιπόν οι περιοχές αυτές άρχισαν στην περίοδο της πλειστόκαινου να παγώνουν, μετανάστευσε σε πιο θερμά και ξερά κλίματα και διείσδυσε στην κεντρική και ανατολική Τουρκία, στο βόρειο Ιράν και στην βόρεια Συρία. Η Σάμος εκείνες τις εποχές ήταν ενωμένη με την Ασία και έφτασε έτσι μέχρι τα μέρη μας.
Βρήκε ψηλά στον Καρβούνη και στον Κέρκη ιδανικές εδαφοκλιματικές συνθήκες εφόσον την εποχή εκείνη το κλίμα του βουνού πρέπει να ήταν περίπου το ίδιο με αυτό που επικρατούσε στα υψίπεδα της ανατολής. Ηταν δηλαδή ψυχρότερο από το σημερινό και μάλλον διήρκεσε τόσο που έδωσε την δυνατότητα στο φυτό να εγκλιματιστεί. Όταν το κλίμα άρχισε να γίνεται θερμότερο κάποια φυτά απωθήθηκαν από άλλα που επέστρεψαν από τα νότια αλλά η Atraphaxis billardieri άντεξε στην πίεση και τον ανταγωνισμό και στέριωσε εκεί ψηλά στις κορυφές σχηματίζοντας με τα χρόνια έναν υγιή βιότοπο σαν αυτό που απολαμβάνουν σήμερα οι επισκέπτες των ψηλών κορυφών της Σάμου  εκεί γύρω στα τέλη του Μαΐου αρχές Ιουνίου.
Σήμερα το φυτό αυτό έχει χαρακτηριστεί ως απομονωμένος αντιπρόσωπος ενός ασιατικού γένους και είναι σπάνιο είδος πετρώδους μακίας σε ασβεστολιθικό πέτρωμα. Εχει κοινοτικό ενδιαφέρον καθώς η Ελλάδα είναι η μοναδική χώρα που το φιλοξενεί και πιθανότατα ο Κέρκης είναι ο μόνος τόπος που αναπτύσσει σταθερούς πληθυσμούς.

Βελανιδιά η αουχέριος -Ενα σπάνιο είδος

Στην περιοχή του Πυθαγορείου κοντά στην είσοδο του Ευπαλινείου ορύγματος υπάρχουν μικρές συστάδες δέντρων που διακρίνονται εύκολα από τον γεροδεμένο κορμό τους. Πρόκειται για ένα σπάνιο είδος βελανιδιάς με πολύ περιορισμένη εξάπλωση.Στην Σάμο απαντάται μόνο σε αυτή την περιοχή.

Είναι η Querqus Aucheri-Δρυς η αουχέριος. Ανήκει στην οικογένεια των Fagaceae. Στην οικογένεια αυτή ανήκει το γένος querqus που στην χώρα μας αποτελείται από 13 είδη. Ίσως το πιο σπάνιο είναι η αουχέριος η οποία θεωρείται ενδημικό των Δωδεκανήσων,της Σάμου και της ΝΔ Ανατολίας και μ ό ν ο!!! Είναι αειθαλής θάμνος ή δέντρο με ύψος μέχρι 10 μέτρα και έχει κρεμασμένα τα τελευταία κλαδιά. Διαθέτει παχύ φλοιό που την προστατεύει από την ξηρασία και τις πυρκαγιές. Αναπτύσσει όπως όλα τα είδη δρυς μεγάλο ριζικό σύστημα .Έτσι μεγιστοποιείται η πρόσληψη νερού ,αντέχει στους δυνατούς ανέμους και προσφέρει καλύτερη προστασία από την διάβρωση στα εδάφη. Γενικότερα είναι πολύ ανθεκτικό είδος και έχει και ιδιαίτερη αισθητική αξία.

Στην περιοχή του Ευπαλινείου υπάρχουν μόνο δέντρα που έχουν προσαρμοστεί άριστα στις ξηροθερμικές κλιματολογικές συνθήκες του Πυθαγορείου.

Στον μακρύ κατάλογο των σπάνιων και ενδημικών φυτών του νησιού η δρυς η αουχέριος κατέχει μία από τις πιο σημαντικές θέσεις λόγω της σπανιότητας της σαν είδος αλλά και επειδή διάλεξε σαν μοναδικό βιότοπο της μια περιοχή που αποτελεί για την Σάμο ίσως το μοναδικό και πιο φημισμένο αρχαίο τεχνολογικό μνημείο αν μπορούμε να το πούμε έτσι, αναφέρομαι στο Ευπαλίνειο όρυγμα.

ΠΡΟΤΑΣΗ

Τα τελευταία χρόνια ακούγεται από τον δήμο Πυθαγορείου η δημιουργία ενός αρχαιολογικού, ιστορικού, φυσικού πάρκου στην ευρύτερη περιοχή. Μάλιστα συστάθηκε και επιτροπή πρωτοβουλίας πρίν ενα χρόνο 5-4/2008 από τον πρόεδρο του Π.Ι.Σ <<Ν.ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ>> κ. Τηλαύγη Δημητρίου. Περιλαμβάνονταν καθαρισμοί , περιφράξεις, συντηρήσεις, φωτισμός , πληροφοριακές πινακίδες, δρόμοι προσπέλασης και αφορούσε την ενοποίηση του ευρύτερου αρχαιολογικού χώρου.΄Εκτοτε η επιτροπή είχε συναντήσεις με κυβερνητικούς παράγοντες στην Αθήνα μεταξύ αυτών και τον ΥΠΕΧΩΔΕ Γιώργο Σουφλιά που υποσχέθηκε την χρηματοδότηση της ανάπτυξης του Ευπαλινείου ορύγματος. (Χαραυγή 11-4-2009)

Πρέπει ο συγκεκριμένος βιότοπος να αξιολογηθεί, να προστατευθεί και να αναδειχτεί σαν μνημείο της φύσης. Να καταγραφούν τα δέντρα ένα πρός ένα. Είναι ένα κομμάτι μοναδικό για την Σάμο, για το αν. Αιγαίο και για την πατρίδα μας γενικότερα. Να είστε σίγουροι ότι το αξίζει με το παραπάνω.

Επισκεφτείτε τον.

Το είδος ophrys scolopax είναι μεσογειακό.Στη Σάμο στα τέλη του Μαρτίου και σχεδόν όλο τον Απρίλη συναντώνται τρεις παραλλαγές του είδους .
Η o. cornuta που έχει σχετικά μικρό χείλος και έντονα μυτερούς και μακριούς πλαϊνούς λοβούς, το είδος o.dodecanensis με μικρό και κάπως μακρόστενο χείλος και τον θυρεό να καλύπτει σχεδόν όλη την επιφάνεια του και την o. heldreichii με μεγάλο χείλος σφαιρικού σχήματος που υπερβαίνει τα 12 χιλιοστά με μικρούς πλαϊνούς λοβούς.
Οι τρεις αυτές παραλλαγές είναι άριστα προσαρμοσμένες στις εδαφοκλιματικές συνθήκες που επικρατούν στα νησιά του αν. Αιγαίου, αλλά παρόλα αυτά δεν είναι από τα φυτά που σχηματίζουν μεγάλους πληθυσμούς και κρίνονται σπάνια και προστατευμένα.


OPHRYS SCOLOPAX VAR.DODECANENSIS

OPHRYS SCOLOPAX VAR. HELDREICHII

OPHRYS SCOLOPAX VAR.CORNUTA

Αξίζει τέλος να επισημάνω την πολύτιμη βοήθεια και τις γνώσεις που αποκομίζω από το πολύ αξιόπιστο φόρουμ wild-orchids-of-greece.Είναι ίσως το μοναδικό φόρουμ στην χώρα μας που καλλιεργεί και αναπτύσσει καθημερινά, έναν πολύ σοβαρό και πλούσιο διάλογο για τις άγριες ορχιδέες της χώρας μας και όχι μόνο.

ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΤΩΝ ΣΠΟΡΩΝ

Κάποια εiδη φυτών μεταφέρουν τους σπόρους τους με τον άνεμο. Κανένα όμως εδώ στη Σάμο δεν το κάνει με καλύτερο τρόπο από τα είδη taraxacum (αγριοράδικο), crepis (πικραλίδα), sonchus (ζωχός) και reinhardia.

Μία με δύο εβδομάδες αφού πέσουν τα πέταλα τα λουλούδια μεταμορφώνονται σε πολύπλοκες σφαίρες δεκάδων ίσως και εκατοντάδων σπόρων.

Η καθε μία απο αυτές τις σφαίρες περιμένει τον άνεμο.Οι σπόροι όμως έχουν βάρος και χρειάζονται ειδικό εξοπλισμό για να πετάξουν.

Κάθε σπόρος λοιπόν είναι εξοπλισμένος με ενα μηχανισμό που μοιάζει σαν αλεξίπτωτο. Ο μηχανισμός αυτός είναι τόσο καλός και ελαφρύς που με το παραμικρό αεράκι οι σπόροι αποχωρίζονται το φυτό και πετάνε ψηλά στον ουρανό.

Με ενα τόσο μεγάλο αριθμό φυτών εδώ στη Σάμο η επιβίωση των ειδών είναι μιά δύσκολη υπόθεση. Δεν υπάρχει εύκολα χώρος για την επόμενη γενιά.

Οι σπόροι όμως πρέπει να μεταφερθούν και το απαλό αεράκι τους μεταφέρει μακριά.