KΕΝΤΑΥΡΕΕΣ ΤΗΣ ΣΑΜΟΥ

CENTAUREA XYLOBASIS
Η δεύτερη οικογένεια σε αριθμό ειδών στη Σάμο είναι αυτή των Σύνθετων-Compositae με περίπου 110 είδη και υποείδη. Στην οικογένεια αυτή ανήκει το γένος centaurea με 8 είδη.Την c.acicularis, c.cyanus, c.cariensis, c.spinosa var.tragacanthoides, c.rechingeri, c.urvilei, c.solstitialis, c.xylobasis.



CENTAUREA URVILEI

Το κύριο χαρακτηριστικό τους είναι το άκρο των περικεφαλικών βρακτίων που μοιάζει σαν λέπι και είναι συχνά αγκαθωτό. Ειναι φυτά ποώδη ή ημιθαμνώδη και θαμνώδη με φύλλα χωρίς αγκάθια ,ακέραια ή λοβωτά με ύψος απο 10 εως 60 περίπου εκατοστα. Φυτρώνουν ολες σε ξερά εδάφη και είναι μεσογειακά ή παραμεσογειακά είδη. Εμφανίζονται στις αρχές του καλοκαιριού.

CENTAUREA SPINOSA

Ειδικότερα: Η c.acicularis είναι είδος της αν.Μεσογείου και φυτρώνει σε ασβεστολιθικές και ξερές περιοχές . Είναι μικρή σε μέγεθος και τα φύλλα στη βάση της σχηματίζουν ρόδακα.Η c.cyanus είναι παραμεσογειακό ειδος και έχει μεγάλη εξάπλωση που φτάνει μέχρι τις βόρειες μεσογειακές χώρες αλλά και λίγο βορειότερα.Είναι μονοετές φυτό και διαθέτει βλαστό. Φυτρώνει σε δάση πεύκων κυρίως απο τα 400 μέτρα και πάνω.Τα δύο είδη αυτά ειναι κοινότατα για την Σάμο.


CENTAUREA SPINOSA

Οι c.rechingeri και c.cariensis είναι σπάνια είδη με ημιθαμνώδη μορφή και έχουν πολύ στενή εξάπλωση στον ελλαδικό χώρο.Εμφανίζονται μόνο στα νησιά του αν.Αιγαίου.

CENTAUREA CYANUS

Η Σάμος διαθετει και μια ενδημική κενταυρέα την c. xylobasis. Φυτρώνει μόνο στον Κέρκη απο τα 1200 και πάνω σε ασβεστολιθικές και βραχώδεις περιοχες και μπορεί να την συναντήσει κανείς εύκολα αρκεί να την γνωρίζει. Ειναι μικρός αγκαθωτός θάμνος.

CENTAUREA CYANUS

Η c.urvilei και c.solstitialis είναι μάλλον ορεινές κενταυρέες εφόσον απαντώνται απο τα 500 και πάνω.Διαθέτουν βλαστό και είναι είδη αν.Μεσογείου.Η solstitialis έχει ευρύτερη εξάπλωση και θεωρείται και ηπειρωτικό ειδος.

CENTAUREA ACICULARIS

Τέλος η c.spinosa var.tragacanthoides είναι μια σπάνια ποικιλία του είδους που συναντάται μόνο στον Κέρκη μετά το εκκλησακι του Πρ.Ηλία. Είναι ένας χαμηλός θάμνος με ροζ λουλουδάκια αλλά υπάρχουν και λιγοστά φυτά με άσπρα λουλούδια.

Κίτρινα Λουλούδια calendula arvensis

eryssimum pusillum

eryssimum pusillum pallenis spinosa

ranunculus ficaria

Η εξέλιξη του χρώματος των λουλουδιών καθορίζεται άμεσα από τις χρωματικές προτιμήσεις των διαφόρων μορφών γονιμοποίησης. Αν για παράδειγμα σε μια περιοχή επικρατούν έντομα που βλέπουν κυρίως το κίτρινο χρώμα και τα λουλούδια των φυτών θα έχουν κίτρινα σημάδια για να τα προσελκύσουν. Εκτός όμως από τα εμφανή σημάδια που βλέπει το ανθρώπινο μάτι υπάρχουν και άλλα τα οποία προσελκύουν τα έντομα, που έχουν δυνατότητα όρασης σε διαφορετικά μήκη κύματος.

Ερευνητές χρησιμοποιώντας φωτογράφιση με υπεριώδες φως έδειξαν ότι σε ένα λουλούδι σχηματίζονται συμμετρικά σχήματα ακτινωτά ή κυκλικά που τα ονόμασαν οδηγούς νέκταρος. Τα σχήματα αυτά είναι ορατά από τα έντομα και βοηθάνε στο να επισημαίνουν την ακριβή θέση της γύρης και του νέκταρος.

κάτω πλευρά του χείλους o.iricolor

ophrys iricolor

ophrys cinereophilla

ophrys umbilicata

Σχεδόν όλες οι οφρείς της Σάμου είναι είδη Μεσογειακά και ανατολικομεσογειακά.

Η o.iricolor έχει ευρεία εξάπλωση και ξεχωρίζει εύκολα από το κοκκινωπό χρώμα που έχει η κάτω πλευρά του χείλους της, μήκους μέχρι και 2 εκατοστά. Eίναι γεροδεμένο φυτό, αναπτύσσει μεγάλους πληθυσμούς και το ύψος της φτάνει μέχρι και τους 30 πόντους.

Η o .umbilicata είναι μια μικροσκοπική άγρια ορχιδέα με πολύ όμορφα σχήματα(θυρεός) στο χείλος της .Ξεχωρίζει εύκολα από το ραχιαίο σέπαλο που σχεδόν καλύπτει το γυμνοστήμιο της. Παρόλο που είναι πολύ διαδεδομένη στο νησί η αναζήτηση της απαιτεί κόπο γιατί δύσκολα εντοπίζεται λόγω του μικρού μεγέθους της.

Η o .cinereophilla είναι δυσεύρετο και σπάνιο είδος και νέο για την Σάμο. Αναπτύσσει πολύ αραιούς πληθυσμούς με λιγοστά φυτά. Την έχω συναντήσει στην περιοχή των Μυτηληνιών και εδώ αξίζει να τονιστεί ότι η ευρύτερη περιοχή των Μυτηληνιών είναι ένας πραγματικός επίγειος βοτανικός παράδεισος ,ίσως αυτό το χάρισμα να οφείλεται στην ιδιαίτερη και ξεχωριστή γεωλογική σύσταση των εδαφών τα οποία έχουν μακραίωνη προέλευση. Εκείνο που κάνει το συγκεκριμένο είδος να ξεχωρίζει είναι τα πολύ μικρά άνθη του, το χείλος δεν ξεπερνάει τον μισό πόντο σε μήκος, καθώς και το κίτρινο χρώμα που το περιβάλλει.Εχει πρασινωπά σέπαλα. Είναι αρκετά ψηλό φυτό και φτάνει μέχρι τους 20 πόντους.

Τα ψυχανθή είναι δικοτυλήδονα φυτά και ανήκουν στην μεγάλη οικογένεια των λεγκουμινώδη ή ελλοβόκαρπων.

Η ονομασία τους οφείλεται στην κατασκευή του άνθους τους που μοιάζει σαν πεταλούδα. Στην αρχαία Ελλάδα πεταλούδες ονόμαζαν τις ψυχές.

Στην οικογένεια αυτή ανήκουν περίπου 400 γένη και χιλιάδες είδη και είναι φυτά των εύκρατων και θερμών περιοχών.Είναι ετήσια ή πολυετή ,ποώδη ή ξυλώδη,δέντρα ή θάμνοι,αναρριχητικά ή όχι.

Πολλά από αυτά έχουν και μεγάλη εμπορική αξία. Το φασόλι ,το τριφύλλι ,ο βίκος,το μπιζέλι,το γκαζόν,οι ακακίες και ο κατάλογος δεν τελειώνει.

Τα ψυχανθή έχουν επίσης και οικολογική αξία εφόσον βελτιώνουν την φυσική σύσταση του εδάφους και το εμπλουτίζουν με άζωτο. Αυτό γίνεται με την χλωρή λίπανση. Οι βιοκαλλιεργητές το γνωρίζουν καλύτερα. Η έκταση της καλλιέργειας των ψυχανθών σε ένα τόπο είναι δείκτης ανάπτυξης της γεωργία ς του.

Στη Σάμο η οικογένεια αυτή των φυτών έχει τα περισσότερα είδη και ειναι η πολυπληθέστερη. Υπάρχουν σε αυτοφυή μορφή περίπου 140 είδη, δηλαδή γύρω στο 1/10 του συνόλου των ειδών της χλωρίδας του νησιού και η καταγραφή τους απαιτεί πάρα πολύ χρόνο. Εχει όμως φοβερό ενδιαφέρον γιατί είναι γεμάτη χρώματα και σχήματα.

Αυτή την εποχή στη Σάμο εμφανίζεται ένα κοινότατο είδος Μεσογειακής ορχιδέας. Είναι η orchis anatolica .Κύρια χαρακτηριστικά της είναι τα στικτά φύλλα της βάσης,τα ροδοκόκκινα άνθη της, το μεγάλο και μακρύ πλήκτρο στο πίσω μέρος του άνθους και το τρίλοβο χείλος με τα στίγματα.

Όπως όλα σχεδόν τα είδη της ορχιδέας παρουσιάζει και η anatolica μικρές παραλλαγές. Υπάρχουν φυτά που έχουν άσπρα λουλουδάκια και φυτά με άστικτα φύλλα βάσης. Είναι δυσεύρετα όμως γιατί η anatolica δεν φημίζεται για την μεγάλη παραλλακτικότητα της.

Είναι προστατευμένο ειδος.

Anemone blanda

Anemone coronaria με φύλλα βλαστού

Anemone coronaria

Anemone coronaria

Anemone panovina φύλλα βλαστού

Anemone panovina

Οι ανεμώνες είναι ένα μεγάλο γένος φυτών που ανήκει στην οικογένεια των ranunculaceae.

Παρουσιάζουν μεγάλη χρωματική ποικιλία και κοσμούν τις εξοχές όλης της Σάμου τις πρώτες ανοιξιάτικες μέρες από τα μέσα σχεδόν του Φλεβάρη.

Στο νησί υπάρχουν τρία είδη. Η anemone coronaria και η anemone panovina που συναντώνται στις πεδινές περιοχές.H a.panovina εδώ στη Σάμο εχει την οψιμότερη άνθηση απο τις δύο αυτές κοινότατες ανεμώνες, εφόσον ανθίζει μέχρι τα τέλη Απρίλη περίπου.

Το τρίτο είδος είναι η anemone blanda η ορεινή ανεμώνη που είναι από τα πιο όμορφα ανοιξιάτικα λουλούδια του Καρβούνη.

Το στίγμα με τους ανθήρες

 Iris suaveolens-Ενδημικό της Αν.Μεσογείου

Iris albicans.

Η ίριδα η λευκή κατάγεται απο την Αραβία όπου υπάρχει η συνήθεια να φυτέυεται στους τάφους.Με τα χρόνια εξαπλώθηκε στην Μέση Ανατολή και στην βόρεια Αφρική και δια μέσου αυτών των περιοχών έφτασε και στην Ευρώπη που την συναντάμε πλέον και σε αυτοφυή μορφή. 

Gynandriris sisyrinchiumΟι ίριδες έχουν δώσει το όνομά τους σε μία πολύ αξιόλογη οικογένεια φυτών ,τις ιριδίδες.Στην ίδια οικογένεια ανήκουν οι κρόκοι και οι γλαδιόλες.

Οι ίριδες είναι βολβώδη φυτά, μονοκοτυλήδονα. Τα άνθη τους είναι ακτινόμορφα. Ως γνωστό τα σέπαλα και τα πέταλα στα μονοκοτυλήδονα δεν ξεχωρίζουν και συχνά ονομάζονται όλα μαζί, τέπαλα. Αυτά τα τέπαλα λοιπόν σχηματίζουν το περιάνθιο ή περιγόνιο.Στις ίριδες τα μέρη του περιάνθιου είναι δύο μορφών. Τρία μέρη είναι απλωτά και μεγάλα και τα άλλα τρία είναι πιο όρθια και πιο μικρά. Επίσης υπάρχει ένας στήλος στη βάση του περιάνθιου που είναι χωρισμένος σε τρία μεγάλα στίγματα τα οποία σκεπάζουν τους ανθήρες με την γύρη. Φαίνεται στην πάνω φωτογραφία. Αυτά συμβαίνουν στις ίριδες που είναι φυτά της άνοιξης και ανθίζουν από τα μέσα του Μάρτη μέχρι τα τέλη Μαΐου.

Το είδος gynandriris μοιάζει πολύ με τις ίριδες, είναι όμως πιο μικρό σε μέγεθος, πιο διαδεδομένο και ανθίζει λίγο νωρίτερα. Εδώ οι στήμονες είναι προσκολλημένοι στους στήλους και σχηματίζουν το γυνάνδριο γιαυτό και το φυτό ονομάστηκε έτσι.Σε ελεύθερη μετάφραση μπορούμε να το πούμε και αρσενικοθήλυκο φυτό.Στη Σάμο ειδικά τις πρώτες μέρες του Μάρτη σχηματίζει εντυπωσιακούς βιότοπους.