ΚΕΡΚΗΣ -ΚΑΤΑΦΥΓΙΟ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ

Οι ψηλές κορυφές κορυφές του Κέρκη από τα 1000 μέτρα και πάνω αποτελούν εδώ και πολλά χρόνια, προτού η Σάμος ανακαλύψει τον τουρισμό, ένα τόπο μοναδικού χλωριδικού ενδιαφέροντος για τους απανταχού βοτανολόγους του πλανήτη. Αναφέρονται καταγραφές φυτών από τις αρχές του 20ου αιώνα. Πράγματι σε αυτήν την περιοχή η οποία έχει ενταχθεί όχι τυχαία στο δίκτυο Natura 2000 παρατηρείται η μεγαλύτερη συγκέντρωση πολλών σπάνιων φυτών του Αιγαίου καθώς και του ευρύτερου Ελληνικού χώρου. Στις κορυφές του Κέρκη επίσης υπάρχουν και τοπικά ενδημικά τα οποία προστατεύονται με διεθνείς συμβάσεις.
Δυστυχώς παρόλη την μοναδικότητα που διακρίνει το βουνό και ειδικά τις ψηλές κορυφές του η τοπική κοινωνία δεν έχει αντιληφθεί το μέγεθος της μεγάλης βοτανικής του αξίας (μετά τα βουνά της Κρήτης θεωρείται ο δεύτερος νησιωτικός παράδεισος) με αποτέλεσμα σήμερα πολλά είδη να χαρακτηρίζονται σαν απειλούμενα από τις ανθρώπινες δραστηριότητες κυρίως (ανεξέλεγκτη βόσκηση,προγράμματα για διανοίξεις δρόμων καθώς επίσης και ανεξέλεγκτη επισκεψιμότητα από κάθε λογής λάτρεις του βουνού).
Το φυσικό περιβάλλον κατόρθωσε στον Κέρκη και έφτασε μέχρι τις μέρες μας σχεδόν αλώβητο. Είναι χρέος της δικιάς μας γενιάς να το προστατέψει χαρακτηρίζοντας το σαν καταφύγιο της φύσης και να το παραδώσει στα παιδιά της όπως σχεδόν το βρήκε.

Erodium sibthorpianum ssp vetteri

Τοπικό ενδημικό υπάρχει  στον Κέρκη 1000-1400 μ και στον Καρβούνη .

Corydalis integra

Σπάνιο ειδος του Αιγαίου .Υπάρχει μόνο στα μεγάλα νησιά καθώς και σε λίγες τοποθεσίες της Δ.Τουρκίας. Το συναντάμε και στον Καρβούνη αλλά εκεί οι πλυθυσμοί του είναι σε φθίνουσα κατάσταση.

Centaurea xylobasis
Πολύ σπάνιο τοπικό ενδημικό του Κέρκη που θεωρείται απειλούμενο. Δεν υπάρχει συγγενικό του είδος πουθενά αλλού.

Acantholimon echinus.Είδος του Αιγαίου.Συναντάται και στον Καρβούνη όπου εκεί απειλείται με εξαφάνιση λόγω της συλλογής του για καλλοπιστικούς σκοπούς. Αν δεν παρθούν μέτρα σε λίγα χρόνια θα χαθεί απο το βουνό αυτό.

Χρονολογικός κατάλογος αναφοράς των ορχεοειδών της Σάμου.

Ο CHARLES IMMANUEL FORSYTH -MAJOR (Ελβετός ζωολόγος και παλαιοντολόγος) συνέλεξε το 1886, 1887 και 1888
Cephalanthera rubra -Kεφαλάνθηρο το ερυθρόOrchis sancta-Ορχις η ιεράAnacamptis pyramidalis-Ανακαμπτίς η πυραμιδοειδήςCephalanthera cucullata –Κεφαλάνθηρο το καλυπτροφόρο............ Cephalanthera epipactoides-Κεφαλάνθηρο το επιπακτοειδέςOphrys arachnites............... Ophrys episcopalis var samia-Οφρύς η επισκοπικήOrchis anatolica -Ορχις η ανατολικήOrchis laxiflora Ορχις η ευρυανθης
Orchis provincialis-Oρχις ο επαρχιακόςΤinea intacta...............Orchis intacta Ορχις η αθικτοςSpiranthes spiralis-Σπειρανθές το σπειροειδές

RUDOLF GRIMUS VON GRIMBURG( Αυστριακός μηχανικός) 1902

Serapias orientalis-Σεράπιο το ανατολικό
KARL HEINZ RECHINGER (Αυστριακός καθηγητής βοτανικής) 1932,1934

Cephalanthera longifolia-Κεφαλάνθηρο το μακρύφυλλο
Epipactis helleborine ....................... .Epipactis densifolia-Επιπακτίς η πυκνόφυλλη
Ophrys attica-Οφρύς το Αττικό ................ Ophrys umbilicata-Οφρύς η ομφαλοειδήςOphrys cornuta-Οφρύς η κερασφόρος ............. Ophrys cerastesOphrys ferrum-equinum-Οφρύς πέταλο αλόγου
Ophrys fusca
Ophrys iricolor-Οφρύς η ιριδόχρωμη
Ophrys lutea-Οφρύς η κίτρινη............... Ophrys sicula-Οφρύς η σικελική
Ophrys mammosa –Οφρύς η μαστοφόρος
Ophrys speculum-Οφρύς το κάτοπτρον
Ophrys tenthredinifera-Οφρύς η σφικάφερη.............. Ophrys leochromaOrchis italica-Ορχις ο ιταλικός
Orchis morio ssp picta-Ορχις η ποικίλη............ Orchis picta var caucasicaOrchis papalionacea var grandiflora –Ορχις πεταλουδόμορφος......... Orchis papilionacea var heroicaOrchis romana.............. Dactyloriza romana-Δακτυλόριζα της Ρώμης
Serapias laxiflora –Σεράπιο το ευρυανθές........... .... Serapias bergoniiSerapias vomeracea

von STERNECK 1943

Limodorum abortivum-Λιμόδωρο το εκτρωτικό

K.ΓΟΥΛΙΜΗΣ και N.ΓΟΥΛΑΝΔΡΗ 1954Ophrys reinholdii-Οφρύς του Ρεινχόλντι
Orchis simia -Ορχις η πιθηκοειδής

K.ΓΟΥΛΙΜΗΣ 1955

Epipactis microphylla-Επίπακτις η μικρόφυλλη
Ophrys heldreichii-Oφρύς του Χέλδραιχ ..............Ophrys homeri-Οφρύς του Ομήρου

HANS RUNEMARK και SVEN SNOGERUP(Σουηδοί βοτανολόγοι) 1962Listera ovata ..............Neottia ovata-Νεότια η ωοειδήςOphrys apifera-Οφρύς η μελισσοφόρος
Orchis coriophora ssp fragrans ..........Orchis fragrans-Ορχις η εύοσμηOrchis mascula ssp pinetorum ...........Οrchis pinetorum-Ορχις των πεύκωνSerapias parviflora-Σεράπιο το μικρανθέςSCHATTANEK 1973Aceras anthropoforum-Ακερας η ανθρωπόμορφη ........ Orhis anthropoforumOphrys candica-Οφρύς η λαμπρή ..............Ophrys heterochillaOphrys cretica-Ophrys doerfleri ............Ophrys reinholdii Οφρύς του Ρεινχόλντι
VOTH 1976
Barlia robertiana-Μπάρλια του ρομπερτ ............Himantoglossum robertianumGOLZ και REINHARD 1977
Ophrys scolopax

FISHER και GRUBE 1987Orchis tridentata -Ορχις η τρίδοντηANDERSON 1987Ophrys omegaifera....................Ophrys polycratis-Οφρύς του Πολυκράτη

UMMENHOFFER 1988
Ophrys bombyliflora-Οφρύς η βομβυλανθής
HIRTH και SPAETH(Γερμανίδες) 1988,1989,1990
Ophrys minutula –Οφρύς η μικρότατη ................Ophrys dodecanensis Οφρύς η δωδεκανησιακή
Οphrys oestrifera ssp bremifera ............Ophrys ceto,O.heterochillaOphrys oestrifera ssp oestrifera-Οφρύς η οιστροφόρος ......................Ophrys cerastesOphrys vernixia ssp regis ferdinandi ........Ophrys regis ferdinandi-Oφρύς του βασιλειά ΦερδινάνδουOrchis palustris –Ορχις ο ελώδης ................Orchis palustris var elegans
Dactyloriza sp? ................Dactyloriza pythagorae-Δακτυλόριζα του Πυθαγόρα
Ophrys herae-Οφρύς της Ηρας
Ophrys fusca var ................Ophrys blithoperthaPlananthera chlorantha-Πλανάνθερο το χλωρανθές
Ophrys sitiaca -Οφρύς η σητειακήHEIMEIER 1990Ophrys lesbis-Οφρύς η Λέσβια

HERTEL 2002
Ophrys cornutula................Ophrys cerastesOphrys leucadica –Οφρύς η Λευκαδική..........Ophrys parosica ,Ophrys pelinea Οφρύς της Πάρου,Οφρύς του Πελιναίου (ορους)
Ophrys phryganae-Οφρύς των φρυγάνωνSerapias politisii ...................Serapias bergonii-Σεράπιο του Μπεργκόνι

HIRTH και PAULUS 2004
Ophrys basilissa-Οφρύς η βασίλισσαOphrys omegaifera-Οφρύς η ωμεγάφερη
FAKAS 2009 Ophrys cinereophilla
FAKAS 2011 Himantoglossum comperianum
Η οικογένεια των ορχεοειδών είναι η νεότερη-εμφανίστηκε πρίν 15 εκ.χρόνια- και η πιο πολυπληθής σε είδη οικογένεια του φυσικού βασιλείου. Βρίσκεται ακόμα σε συνεχή εξέλιξη. Συνεχώς ανακαλύπτονται καινούργια είδη και κάποια παλαιότερα ταξινομούνται σε διαφορετικά γένη γιατί διαφοροποιούνται μορφολογικά μετά απο τις έρευνες των επιστημόνων.Οι τονισμένες με μωβ χρώμα ειναι οι σύγχρονες ονομασίες των φυτών,όπου έχουν αλλάξει.
Υπάρχουν φανατικοί του είδους σε όλο τον κόσμο.Η Σάμος αποτελεί απο τους δημοφιλείς προορισμούς των Ευρωπαίων ορχιδεολόγων εφόσον φιλοξενεί έναν μεγάλο αριθμό ειδών πολλά απο τα οποία είναι και τοπικής εξάπλωσης.
Ο κατάλογος δημοσιεύτηκε στο Βελγικό περιοδικό les naturalistes Belges vol 89-2008
H συλλογή του υλικού έχει γίνει από τον Pierre Delforge;πατριάρχη;των Ευρωπαικών ορχεοειδών

ΚΟΛΧΙΚΟ ΤΟ ΑΤΤΙΚΟ

Η χλωρίδα της Σάμου κρύβει εκπλήξεις.
Φέτος για πρώτη φορά εντοπίστηκε ένα καινούργιο είδος για το νησί που ανήκει και αυτό στην ίδια οικογένεια με τα φυτά της προηγούμενης ανάρτησης αυτή των Λειριοειδών-Lilliaceae.
Είναι το Colchicum atticum-κολχικό το αττικό. Παλαιότερα ονομαζόταν και Merendera attica.
Σχηματίζει μεγάλους πληθυσμούς πάνω από το χωριό Καλλιθέα(Καλαμπάχτασι) στον δρόμο που οδηγεί στην Αγ.Κατερίνα και στην Παναγία την Μακρυνή σε υψ 230-350 μ. Συνυπάρχει με τον Κρόκο τον εσχαρωτό και το Κολχικό του Μποισσιέρι.
Είναι φυτό κυρίως της Αν.Στερεάς Ελλάδας όπου παραπέμπει και το όνομά του. Στην πλευρά του Αν Αιγαίου δεν αναφέρεται.
Είναι μικρό σε μέγεθος -δεν ξεπερνάει τους 5 με 7 πόντους και ανθίζει σε πετρότοπους.
Τα πέταλα του ξεχωρίζουν από την βάση τους ,στοιχείο που κάνει το συγκεκριμένο φυτό να ξεχωρίζει από τα υπόλοιπα του γένους του. Επίσης στις κορυφές τους τα πέταλα έχουν ελαφρώς ρόδινη απόχρωση. Ενα άλλο χαρακτηριστικό είναι η ταυτόχρονη εμφάνιση των φύλλων μαζί με το άνθος Στα περισσότερα είδη Κολχικών αλλά και των κρόκων επίσης, τα φύλλα εμφανίζονται μετά την περίοδο άνθησης του φυτού.

ΦΘΙΝΟΠΩΡΙΝΑ ΕΙΔΗ

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΤΩΝ IRIDACEAE-ΙΡΙΔΙΔΩΝ

ΚΡΟΚΟΙ

Crocus cancellatus-κρόκος ο εσχαρωτός

Είδος Μεσογειακό , Ν και ΝΔ Ανατολίας. Ανθίζει το φθινόπωρο σε όλη σχεδόν την Σάμο.

Crocus palassii

Είδος ανατολικής Μεσογείου και ειδικότερα των νησιών του Αν Αιγαίου (Σάμος ,Χίος Μυτιλήνη) . Ανθίζει το φθινόπωρο. Σχηματίζει μεγάλους πληθυσμούς στον Καρβούνη . Θεωρείται σπάνιο στην ηπειρωτική Ελλάδα.

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΤΩΝ LILLIACEAE-ΛΕΙΡΙΟΕΙΔΩΝ

ΚΟΛΧΙΚΑ

Colchicum boissieri-κολχικό του Μποισιέρι

Είδος της Αν Μεσογείου. Ανθίζει το φθινόπωρο. Σχηματίζει μεγάλους πληθυσμούς στον Καρβούνη όπου και συνυπάρχει με τον C.palassii , και στην βόρεια πλευρά του Κέρκη. Στην υπόλοιπη Ελλάδα συναντάται σπάνια μόνο σε νότιες περιοχές (Πελοπόννησο,Στερεά).

Colchicum variegatum-κολχικό το ποικιλόχρωμο

Είδος της Αν.Μεσογείου και της Δ.Ανατολίας. Ανθίζει νωρίς το φθινόπωρο στα χαμηλά κυρίως υψόμετρα σε όλη την Σάμο. Στην υπόλοιπη Ελλάδα συναντάται σπάνια.

O ΙΤΑΜΟΣ ΤΗΣ ΣΑΜΟΥ

Τριτογενές είναι μια ευρύτερη γεωλογική περίοδος που διαιρείται σε δύο υποπεριόδους, το παλαιογενές και το νεογενές. Το παλαιογενές αποτελείται από δύο εποχές την Παλαιόκαινο και την Ηώκαινο και το νεογενές από τρεις, την Ολιγόκαινο, την Μειόκαινο και την Πλειόκαινο. Η Τριτογενής περίοδος τοποθετείται στην γεωλογική κλίμακα από 60 έως 2 εκατ.χρόνια πριν.

Τι σχέση μπορεί να έχει μια τόσο μακρινή εποχή με την σημερινή Σάμο;

Όσο διαρκούσε ακόμη το τριτογενές, άρχισαν να μεταναστεύουν φυτά από τον Βορρά προς το Νότο φτάνοντας έως την Ελλάδα και λίγο παρακάτω έως την Αφρική.
Έτσι η χλωρίδα της Ελλάδας ιδιαίτερα στα ορεινά των βορείων διαμερισμάτων της, περιέχει αρκετά φυτά που κατάγονται από τις μεγάλες δασικές περιοχές της Βόρειας Ευρώπης και έφτασαν στον Ελλαδικό χώρο με την μετανάστευση.
Ένα τέτοιο είδος είναι το Taxus baccata-Ίταμος ο ραγοφόρος που ανήκει στην ομάδα των κωνοφόρων. Με τα χρόνια το είδος αυτό περιορίστηκε σε λίγους και διάσπαρτους μεμονωμένους τόπους ,όπου και διατηρήθηκε μέχρι σήμερα (παλαιοενδημισμός). Ένας τέτοιος τόπος είναι και το όρος Κέρκης της Σάμου. Υπάρχουν λιγοστά άτομα ακόμα που θεωρούνται ζωντανά απολιθώματα. Τα συναντάμε πάνω από τα 1100 μέτρα σε μια πολύ επιλεγμένη και δυσπρόσιτη περιοχή.

Ο ίταμος είναι αειθαλές δέντρο ή θάμνος που μπορεί να φτάσει μέχρι 20μ ύψος. Είναι σκιανθεκτικό είδος, παρουσιάζει αργή ανάπτυξη και είναι μακροβιότατο. Έχει κόμη πλατιά και κωνική και έχει φλοιό ερυθροκάστανο με κηλίδες. Τα φύλλα του μοιάζουν πολύ με τις βελόνες του έλατου και είναι οξυκόρυφα, γυαλιστερά και σκουροπράσινα. Οι καρποί του όμως είναι εντελώς διαφορετικοί. Είναι μικρές κόκκινες δρύπες με διάμετρο έως 1cm.


Στα τωρινά χρόνια ο ίταμος είναι μάλλον σπάνιο για την χώρα μας. Στην Σάμο δεν έχει καταγραφεί ποτέ για τον λόγο μάλλον επειδή βρίσκεται σε δυσπρόσιτη περιοχή. Έτσι κι αλλιώς όμως η χλωρίδα του Κέρκη δεν έχει καταγραφή πλήρως. Προσωπικά εμένα μου έδωσε πληροφορίες ένας παλιός βοσκός από τον Μαραθόκαμπο και καλός γνώστης του βουνού.

……. υπάρχουν κάποια μεγάλα δέντρα που μοιάζουν με έλατα, τα θυμάμαι από μικρός και τα κατσίκια δεν τα τρώνε γιατί μάλλον έχουν δηλητήριο……



Με τις οδηγίες λοιπόν του κυρ-Γιάννη, μπόρεσα και εντόπισα αυτό το ξεχασμένο είδος το οποίο προστέθηκε στον μακρύ κατάλογο των σπάνιων ειδών του νησιού και του Κέρκη ειδικότερα.
Ο ίταμος είναι δίοικο δέντρο. Παρουσιάζει φύλλωμα ενός μόνο γένους. Άλλα δέντρα είναι θηλυκά και άλλα αρσενικά. Αναπαράγεται από τα έντομα που μεταφέρουν την γύρη από τα αρσενικά προς τα θηλυκά .Γίνεται η αναπαραγωγή και δημιουργούνται οι απόγονοι. Οι τελευταίοι όταν ωριμάσουν τα θηλυκά άνθη, μεταφέρονται από τον αέρα και το νερό μακριά από το μητρικό είδος και παράγουν ένα νέο δέντρο. Ο ίταμος επίσης για την ανάπτυξή του χρειάζεται ψυχρό κλίμα και υγρασία. Με δεδομένο λοιπόν αυτά τα χαρακτηριστικά του και την κλιματική αλλαγή που συντελείται τα τελευταία χρόνια και επηρεάζει και τον Κέρκη το είδος αυτό έχει περιέλθει σε κατάσταση εκφυλισμού και πολύ πιθανόν σε λίγα χρόνια το σπάνιο αυτό είδος ίσως εκλείψει οριστικά από την γη της Σάμου.


Πολλοί λαοί απέδιδαν στον ίταμο μαγικές ιδιότητες. Στην αρχαιότητα ήταν σύμβολο ισχύος και δύναμης .Ο Θεόφραστος τον ονόμαζε μίλο και ο Διοσκουρίδης σμίλο και θεωρούσε ότι ακόμη και η αφή ή ο ίσκιος του δέντρου είναι θανατηφόρος. Στην Μ. Βρετανία των Δρυίδων κρεμούσαν στον λαιμό των νεογέννητων παιδιών, περιδέραια φτιαγμένα από φύλλα ίταμου για να τα προφυλάσσουν από τα κακά πνεύματα.

Στην Ελληνική μυθολογία ήταν αφιερωμένος στις Ερινύες, τις χθόνιες θεότητες της εκδίκησης οι οποίες τιμωρούσαν τις ανθρώπινες ασέβειες με το δηλητήριό του. Η Άρτεμις χρησιμοποιούσε βέλη δηλητηριασμένα από ίταμο και με αυτά -κατόπιν εντολής της μητέρας της -σκότωσε τα παιδιά της Νιόβης που καυχιόταν για την πολυτεκνία της.




Πηγές
Θεόδωρος Ι. Αραμπατζής. Θάμνοι και δέντρα στην Ελλάδα. Τόμος 1.
Γιώργος Σφήκας . Δέντρα και θάμνοι της Ελλάδας.
Γνωρίζοντας τα δέντρα. Εκδόσεις SUSAETA
Νέο εγκυκλοπαιδεία. Εκδόσεις Μαλλιάρης παιδεία

ΣΚΑΙ-Γυρίσματα στον Καρβούνη

Την Τετάρτη 23-9 τηλεοπτικό συνεργείο του ΣΚΑΙ βρέθηκε στην περιοχή του Ξεπαγιασμένου ψηλά στον Καρβούνη και πραγματοποίησε γυρίσματα με θέμα την ορεινή ποδηλασία στους χωματόδρομους που διασχίζουν το πραγματικά ονειρικό τοπίο της μαύρης πεύκης. Μέλη του ορειβατικού συλλόγου Σάμου πήραν τα ποδήλατα τους ανέβηκαν χωματόδρομους και πλαγιές και η κάμερα αποτύπωνε στιγμές ενός αθλήματος που στη Σάμο και ειδικότερα στον Καρβούνη μπορεί να αξιοποιηθεί με τον καλύτερο τρόπο. Είναι καιρός άλλωστε στο σκληρό ανταγωνιστικό κόσμο που ζούμε να καταλάβουμε όλοι μας και ειδικότερα οι τοπικές αρχές ότι αυτός ο τόπος έχει πολλά συγκριτικά πλεονεκτήματα που σχετίζονται άμεσα με το φυσικό του περιβάλλον και τα οποία δεν έχουν αξιοποιηθεί με μια διαφορετική ματιά. Και ένα τέτοιο πλεονέκτημα είναι και η ορεινή ποδηλασία. Υπάρχουν φυσικές πίστες πολλών χιλιομέτρων μέσα σε τοπία μοναδικού φυσικού κάλλους που μπορούν να φιλοξενήσουν αγώνες ακόμα και διεθνούς επιπέδου. Κάτι τέτοιο ειπώθηκε και στις συνεντεύξεις που έδωσαν τα παιδιά. Σαμιώτες με μεράκι, αγάπη και με άποψη για τον τόπο τους .

Οι βραχονησίδες και τα μικρονήσια του Αρχιπελάγους στην γειτονιά μας είναι τα τελευταία χρόνια γνωστά στον νεοελληνα για τρείς κυρίως λόγους .
Ο πρώτος και μάλλον πιό σημαντικός οτι αποτελούν καλοκαιρινά αραξοβόλια για τα κάθε λογής κότερα και φουσκωτά.
Ο δεύτερος οτι έχουν σχεδόν μετατραπεί σε πεδία δοκιμών των πάσης φύσεως αεροπορικών πτήσεων των γειτόνων μας και ο τρίτος ειναι οτι πολλά απο αυτά προσφέρουν ασφαλές καταφύγιο για τους λαθρομετανάστες.
Ο φίλος Niκος Νικητίδης στο ιστολόγιο του nature-greece.blogspot.com προσεγγίζει τα σπουδαία αυτά απομεινάρια της Αιγηίδας με ιδιαίτερη ευαισθησία και αναδεικνύει το πραγματικό τους πρόσωπο ετσι οπως το έφτιαξε ο χρόνος.
Μου εδωσε την άδεια να το αναδημοσιεύσω.
Απολαύστε το!!!!

Οι βραχονησίδες της Ελλάδας

Τα μικρόνησα, οι νησίδες και οι βραχονησίδες των θαλασσών μας και κυρίως του Αιγαίου αποτελούν ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της ελλαδικής γεωμορφολογίας και της ελληνικής φύσης. Όπως και τα μεγάλα νησιά, αποτελούν τις κορφές βουνών και λόφων της Αιγηίδας που καταβυθίστηκε και πλημμύρισε από την θάλασσα πριν εκατομμύρια χρόνια.


Σήμερα, συγκροτούν συστάδες και υποσυστάδες νησιών, που η καθεμιά έχει ιδιαίτερα περιβαλλοντικά και οικολογικά χαρακτηριστικά.Οι νησίδες και οι βραχονησίδες αποτελούν σημαντικούς βιότοπους για ένα πλήθος πουλιών, είτε στην περίοδο των μεταναστεύσεων τους είτε στην περίοδο της αναπαραγωγής, όπως είναι ο αιγαιόγλαρος (Larus audouinii), ο μαυροπετρίτης (Falco eleonorae) και ο μύχος (Puffinus yelkouan) που φωλιάζουν σχεδόν αποκλειστικά σε βραχονησίδες.
Ένας από τους θησαυρούς των μικρόνησων είναι ο τύπος των βυθών και τα λιβάδια με ποσειδωνίες (Posidonia oceanica), που προσφέρουν τις κατάλληλες συνθήκες για την ανάπτυξη πλήθους ψαριών και θαλάσσιων οργανισμών. Οι θαλασσοσπηλιές τους, επίσης, προσφέρουν καταφύγιο στις μεσογειακές φώκιες (Monachus monachus).Η βλάστηση των νησίδων και των βραχονησίδων είναι προσαρμοσμένη στις ιδιαίτερες περιβαλλοντικές τους συνθήκες, όπως είναι οι συνεχείς και (πολλές φορές) ισχυροί άνεμοι, τα βράχια, οι γκρεμοί και η υψηλή αλατότητα από τις ψεκάδες της θάλασσας. Στα μικρόνησα υπάρχουν καλλιέργειες, ενώ οι νησίδες και οι βραχονησίδες χρησιμοποιούνται για την εποχιακή βόσκηση κατσικιών. Παρ’ όλα αυτά ευδοκιμούν πολλά ενδημικά φυτά του Αιγαίου, όπως κρόκοι, καμπανούλες, ορχιδέες και πολλά χασμόφυτα και βραχόφιλα φυτά.
Σχεδόν όλα τα μικρόνησα έχουν κατοικηθεί από την αρχαιότητα και μερικά έχουν διαφυλάξει σπουδαία τεκμήρια τους προϊστορικού πολιτισμού στο Αιγαίο, όπως ο Σάλιαγκος της Πάρου στις Κυκλάδες και τα Γιούρα στις Σποράδες. Στον Σάλιαγκο ο Άγγλος αρχαιολόγος σερ Κόλιν Ρένφριου [professor Colin Renfrew (Lord Renfrew of Kaimsthorn) ] αποκάλυψε τον πρώτο νεολιθικό οικισμό των Κυκλάδων και στα Γιούρα ο Έλληνας αρχαιολόγος Αδαμάντιος Σάμψων ανακάλυψε έναν μεσολιθικό οικισμό ψαράδων.Με αφορμή τις υπερπτήσεις πολεμικών αεροπλάνων που επιχειρούν αυτό το καλοκαίρι οι Τούρκοι πάνω από το Αγαθονήσι, ας κάνουμε ένα μικρό ταξίδι σ' αυτό το νησάκι και στις νησίδες του Αιγαίου.

Το Αγαθονήσι

Το Αγαθονήσι είναι η βορειότερη νησίδα του Δωδεκανησιακού Αρχιπελάγους. Έχει έκταση 13,4 τετρ. χιλιόμετρα και βρίσκεται 10 μίλια Ν/ΝΑ από το ακρωτήριο Κολώνα της Σάμου, 12 μίλια από τους Αρκιούς, 17 μίλια από τους Λειψούς και 25 μίλια από την Πάτμο.Το αρχαίο όνομα του νησιού ήταν Υετούσα.
Με αυτό το όνομα, ελαφρώς παρεφθαρμένο (Yelussa) το καταγράφουν οι χαρτογράφοι του Μεσαίωνα και με αυτό το όνομα ήταν γνωστό μέχρι τον 19ο αιώνα. Την ίδια εποχή πάντως αρχίζει σε χάρτες και χαρακτικά Ευρωπαίων περιηγητών και η χρήση του ονόματος Αγαθονήσι (Agatonisi, Gatonisi, Agathonisa).Όπως επισημαίνει ο Δωδεκανήσιος ονοματολόγος Μιχάλης Σκανδαλίδης, η σημερινή ονομασία του προέρχεται από το φυτωνύμιο «Αγκαθονήσι».
Σε όλο το Αιγαίο υπάρχουν νησίδες που πήραν το όνομά τους από ένα φυτό που κυριαρχεί πάνω τους, όπως Μαραθονήσι (από τον μάραθο), Κρεμμυδονήσι (από την κρεμμύδα), Σχινονήσι (από τον σχίνο).Φαίνεται ότι οι κάτοικοι των γειτονικών νησιών χρησιμοποιούσαν το Αγκαθονήσι για την βόσκηση κατσικιών, κι είναι γνωστό τι αφήνουν πίσω του τα κατσίκια: μόνον αγκάθια. Η εκτίμηση αυτή επιβεβαιώνεται από τον Οθωμανό θαλασοπόρο και χαρτογράφο Πίρι Ρεΐς, που ονόμασε στις αρχές του 16ου αιώνα το νησί «Κατσικονήσι», γιατί βρήκε πάνω του μόνο κατσίκες, που «είχε αφήσει ελεύθερες ένας άπιστος». Τελικά η αρχική ονομασία «Αγκαθονήσι» μεταβλήθηκε σε «Αγαθονήσι» με την επίδραση της λέξης «αγαθός».Εκτιμάται ότι στα μέσα του 19ου αιώνα κατοικήθηκε από οικογένειες των Φούρνων και της Πάτμου, οι οποίες νέμονταν το Αγαθονήσι. Ο Γάλλος γεωγράφος Εμίλ Κολοντνί (Emile Kolodny) , ο οποίος έχει κάνει πολύ σπουδαίες μελέτες για νησιά των Κυκλάδων και της Δωδεκανήσου, αναφέρει ότι η μόνιμη κατοίκηση του Αγαθονησιού έγινε τον 19ο αιώνα και ότι το 1895 υπήρχαν στο νησί 6 οικογένειες. Επίσημα στοιχεία για τον πληθυσμό του νησιού έχουμε από την ένωση της Δωδεκανήσου με την Ελλάδα και μετά. Έτσι, το Αγαθονήσι το 1947 αριθμούσε 193 κατοίκους, που το 1981 είχαν μειωθεί σε 133, για να αυξηθούν σε 181 στην απογραφή του 2001. Έχει τρεις οικισμούς το Μεγάλο και το Μικρό Χωριό και τον Άγιο Γεώργιο.
Γύρω από το Αγαθονήσι σχηματίζεται μια νησιωτική συστάδα, που αποτελείται από τις εξής νησίδες και βραχονησίδες:
Πιάτο (127 στρέμματα), σε απόσταση 740 μέτρα από το Αγαθονήσι. Λέγεται και Πίτα, Ψαθονήσι ή Ψαθώ.
Στρογγυλή ή Στρογγυλό (96 στρ.).
Πράσο (11 στρ.).
Νερονήσι ή Νερό (438 στρ. με υφόμετρο 63 μ.).
Γλάρος ή Κατσαγάνι (2 στρ.).
Γλάρος (90 στρ., υψ. 32 μ.)
Κουνελονήσι ή Κουνέλι (230 στρ., υψ. 56 μ.).
Από την χλωρίδα του νησιωτικού συμπλέγματος του Αγαθονησιού ξεχωρίζουν οι φθινοπωρινοί νάρκισσοι (Narcissus serotimus), τρία είδη με καμπανούλες (campanula sp.) που ανθίζουν στους βράχους, διάφορα είδη αγριόσκορδων (Allium sp.) και αρκετά είδη από άγριες ορχιδέες. Απ’ όλο το σύμπλεγμα των νησίδων του Ανατολικού Αιγαίου, ανθίζουν μόνο στο Αγαθονήσι η κίτρινη ορχιδέα - Ophrys lutea subsp. sicula και η συγγενική με τα γαρύφαλλα Σιληνή η γιγαντιαία (Silene gigantea).
Στο σύμπλεγμα του Αγαθονησιού αναπαράγονται ή συναντιούνται τα σπάνια πουλιά Αιγαιόγλαρος (Larus audouinii), Μαυροπετρίτης (Falco eleonorae), Mύχος (Puffinus yelkouan), Αετογερακινα (Buteo rufinus) και Θαλασσοκόρακας (Phalacrocorax aristotelis)Ονόματα από την φύση στις βραχονησίδες.

Τα ονόματα των μικρών νησιών.

Στις περισσότερες νησίδες και βραχονησίδες του Αιγαίου έχουν δοθεί ονόματα με βάση κάποιο φυσικό χαρακτηριστικό τους, όπως είναι το έδαφος (Ασπρονήσι, Μαυρονήσι, Κοκκινονήσι, Μαρμαρονήσι), κάποιο ζώο ή πουλί που ξεχωρίζει πάνω τους (Κούνουπας, Σφήκα, Φιδονήσι, Γλαρονήσι, Περιστέρα, Κουνελονήσι, Ποντικονήσι), θαλάσσιοι οργανισμοί (Εχινούσα, Καβουρονήσι, Πεταλίδι, Σμυνερονήσι, Φωκιονήσι).Σε πολλές νησίδες έχουν δοθεί ονομασίες από κάποιο φυτό που ξεχωρίζει στην χλωρίδα τους. Τέτοια ονόματα είναι:Αγαθονήσι (Αγκαθονήσι), Αρτηκονήσι (από τους πολλούς άρτηκες - Ferula communis), Βρωμονήσι (από τις βρωμούσες), Γραμβούσα και Κραμβονήσι (από την κράμβη, είδος αγριολάχανου), Ζαφορά (όπως είναι το λαϊκό όνομα του κρόκου - Crocus turnefortii), Θύμαινα (από το θυμάρι - Thymus capitatus)), Καρδάμαινα (από τον κάρδαμο), Κάππαρη, Λυγαριά, Μαραθονήσι (από τον μάραθο), Πηγανούσα (από τον απήγανο), Πρασονήσι (από το πράσο, είδος φυκιού που φύεται στα ύφαλα των βράχων), Σκορδονήσι, Κρεμμυδονήσι, Σκιλλονήσι (από την σκίλλα, την αγριοκρεμμύδα). Σπαλαθρονήσι (από τον ασπάλαθο).Στο Αιγαίο όμως η φύση και η ανθρώπινη ζωή είναι στενά συνδεδεμένες από την προϊστορία μέχρι σήμερα. Έτσι, εκτός από τα ονόματα που συνδέονται με το φυσικό περιβάλλον, υπάρχουν ονόματα σε νησίδες που οφείλονται στην ανθρώπινη δραστηριότητα. Μερικά τέτοια ανθρωπωνύμια είναι:«του Αλέξη» (Κάλυμνος, Παγασητικός), «του Αλούρδου το Καράβι» (Σίφνος), «του Αστέρη» - Αστέρι (Ύδρα), του Βαγιανού (Τήλος), «του Γαβαθά» (Μυτιλήνη), «του Γιακουμή» (Τήλος), «του Δεσπότη» (Σκύρος), «Δημάκος (Εύβοια), «του Ζερβού» (Αντίψαρα), «του Κατσιδόντη» (Αστυπάλαια), Κρητικός (Ικαρία), Λευτέρης (Σκύρος), «του Μανώλη» και Μανωλονήσι (Λειψοί και Κίμωλος), «του Μαργαρίτη» (Χίος), «του Μαστρογιάννη» (Κάσος), Νικολός (Κρήτη), Νικόλας (Χίος).

ΤΟ ΝΗΣΙΩΤΙΚΟ ΠΑΝΟΡΑΜΑ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ

ΠΗΓΕΣ

Μιχάλη Ευστ. Σκανδαλίδη, «Ονοματολογική Ναυσιπλοΐα στο ελληνικό Αιγαίο – Ο νησιωτικός μικρόκοσμος και μεγάκοσμος του Αιγαιακού Αρχιπελάγους», Αθήνα 2001.

Μαρίας Πανίτσα, «Συμβολή στη γνώση της χλωρίδας και της βλάστησης των νησίδων του Ανατολικού Αιγαίου», Πανεπιστήμιο Πατρών 1997.

Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, «Σημαντικές περιοχές για τα πουλιά».

LABIATAE-ΧΕΙΛΑΝΘΗ η πιο........αρωματική οικογένεια της Σάμου.
Τα φυτά εκτός από υδατάνθρακες, λίπη και πρωτεΐνες παράγουν και μια μεγάλη ποικιλία άλλων οργανικών ουσιών που ονομάζονται δευτερογενή προϊόντα. Αυτά τα <<προϊόντα >> δεν έχουν και τόση μεγάλη σημασία για την ανάπτυξη εφόσον δεν αποτελούν βασικά συστατικά για την δομή των κυττάρων αλλά σχηματίζονται κυρίως σε εξωτερικά όργανα και ιστούς των φυτών όπως είναι οι ρίζες, ο βλαστός ,τα άνθη, οι καρποί ,τα φύλλα.

Satureja spinosa-ΘΡΟΥΜΠΙ

Συνήθως αυτά τα δευτερογενή προϊόντα χρησιμεύουν για να προστατεύονται τα φυτά από εξωτερικούς εχθρούς όπως είναι τα ζώα και οι διάφορες αρρώστιες (βακτήρια ,μύκητες). Να μην ξεχνάμε ότι τα φυτά λόγω της μόνιμης και σταθερής τους θέσης δεν μπορούν να το <<βάλουν στα πόδια >> σε έναν ενδεχόμενο κίνδυνο.
Τα αιθέρια έλαια είναι δευτερογενή συστατικά κάποιων οικογενειών που έχουν χαρακτηριστεί σαν αρωματικά φυτά.

Mentha longifolia -ΑΓΡΙΑ ΜΕΝΤΑ
Στη Σάμο υπάρχουν διάφορες οικογένειες αρωματικών φυτών όπως είναι τα χειλανθή,τα σύνθετα ,οι δαφνίδες κ.α με πιό αξιόλογη σε πλήθος ειδών αυτή των χειλανθών, πολλά φυτά της οποίας είναι και περιορισμένης-στενής εξάπλωσης.
Αυτό κυρίως οφείλεται στους εξής λόγους και αιτίες. Η Σάμος είναι νησί της Μεσογείου με μεγάλη ηλιοφάνεια και επηρεάζεται άμεσα από την Ανατολία. Το κλίμα της σχεδόν το μισό χρόνο χαρακτηρίζεται σαν ξηροθερμικό. Εχει ψηλά βουνά.
Να αναλύσουμε λίγο τις αιτίες.
Τα χειλανθή αποικίζουν καλύτερα σε κλίματα που έχουν τα χαρακτηριστικά της ανατολικής Μεσογείου. Τους αρέσει πολύ ο ήλιος το καλοκαίρι και ο ήπιος χειμώνας, με αρκετές βροχές και χωρίς πολλές και παρατεταμένες παγωνιές. Η Κύπρος, η Κρήτη και τα νησιά του αν.Αιγαίου θεωρούνται παγκοσμίως σαν βοτανικοί παράδεισοι για τα αρωματικά φυτά. Σε όλα αυτά τα μέρη υπάρχουν ψηλά βουνά στα οποία με τον χρόνο έχουν αποικίσει και έχουν αναπτυχθεί πολλά ενδημικά είδη. Η δυτική Ασία επηρέασε και επηρεάζει όλους αυτούς τους πληθυσμούς. 

Origanum sipyleum -ΕΙΔΟΣ ΑΓΡΙΑΣ ΡΙΓΑΝΗΣ

Η Σάμος φιλοξενεί πάνω από 50 είδη χειλανθών (Χριστοδουλάκης 1986) και είναι όλα είδη της ανατολικής Μεσογείου. Μεταξύ αυτών υπάρχουν και κάποια που αξίζουν ιδιαίτερη αναφορά. Τhymus samius (ενδημικό κυρίως του Καρβούνη αλλά το συναντάμε και στον Κέρκη σε μικρότερους πλυθυσμούς), Origanum sipyleum (στενής εξάπλωσης της περιοχής του αν.Αιγαίου και της Δ.Τουρκίας), Thymus sipyleum-το λεμονοχόρτι του Κέρκη (στενής εξάπλωσης), Scuttelaria rubicunda (ενδημικό του Αιγαίου), Satureja spinosa (Kαρβούνης -Κέρκης και Δ.Ασία), Sideritis sipylea -τσαι του βουνου(Καρβούνης-Κέρκης).
Υπάρχουν και άλλα όπως είναι η λεβάντα, η κοινή ρίγανη, το μελλισσόχορτο,το τεύκριο, η μέντα, το φασκόμηλο, το θυμάρι, το δεντρολίβανο,η νεπέτα, το θρούμπι, η ασφάκα και ο βασιλικός. Αλλα από αυτά είναι θάμνοι, άλλα φρύγανα και άλλα πόες. Ολα αρωματικά και με πλούσιες φαρμακευτικές ιδιότητες.

Salvia fruticosa-ΦΑΣΚΟΜΗΛΟ
Ως γνωστό πολλά απο τα χειλανθή λόγω των ιδιοτήτων τους χρησιμοποιούνται στην καθημερινότητα μας. Στη Σάμο τα τελευταία χρόνια λόγω τις αλόγιστης και χωρίς μέτρο και έλεγχο συλλογής τους, κάποια είδη έχουν περιέλθει σε οριακή κατάσταση ύπαρξης και αν δεν παρθούν μέτρα τα είδη αυτά που κατόρθωσαν να επιβιώσουν μέσα στον χρόνο σε λίγο καιρό θα αποτελούν παρελθόν για το νησί και θα μνημονεύονται μόνο στα βιβλία και στα ιστολόγια.

 

Sideritis sipylea -ΤΣΑΙ ΤΟΥ ΒΟΥΝΟΥ
Τα είδη αυτά σύμφωνα με προσωπικές παρατηρήσεις είναι τα εξής.
Το λεμονόχορτο του Κέρκη. Παρόλο που φυτρώνει σε μέρη που δεν φτάνει αυτοκίνητο στα 1200 μέτρα και πάνω, ψηλά στον Κέρκη, αποτελεί από παλιά αγαπημένο ρόφημα των κατοίκων της δυτικής Σάμου κυρίως. Οι συνθήκες αναπαραγωγής και επιβίωσης του είναι πολύ δύσκολες αν αναλογιστεί κανείς σε τι βιότοπους αναπτύσσεται. Η συλλογή του από τον άνθρωπο έχει ξεπεράσει τα τελευταία χρόνια την δυνατότητα που εχει το φυτό να επιβιώνει και να αναπτύσσεται μέσω της φυσικής του επιλογής με αποτέλεσμα οι πλυθυσμοί του, χρόνο με τον χρόνο να λιγοστεύουν. Το ιδιο συμβαίνει και με το τσάι του βουνού ιδίως αυτό του Καρβούνη. Εδώ έχουμε και ενα επιπρόσθετο πρόβλημα. Στους βιοτόπους του που είναι πάνω ψηλά στον αη Λιά φτάνει αυτοκίνητο και καταλαβαίνετε τι έχει γίνει. Δυστυχώς αριστερά και δεξιά απο το δρόμο το είδος αυτό έχει αρχίσει τα τελευταία τρία- τέσσερα χρόνια να αποτελεί παρελθόν. Το μελλισσόχορτο επίσης είναι φυτό που ευδοκιμεί καλύτερα στις βόρειες πλαγιές του Καρβούνη. Και αυτό σιγά σιγά γίνεται όλο και πιο σπάνιο. Και τέλος η μέντα ,η άγρια μέντα που λέμε, παλαιότερα πήγαινες σε ρεματιές παντού σε όλο το νησί και μοσχοβολούσε ο τόπος. Χάνεται και αυτή σιγά σιγά. Πηγαίνεις στο τέλος της άνοιξης ειδικά σε μέρη που η ανθρώπινη πρόσβαση είναι εύκολη και βλέπεις παντού κομμένους βλαστούς. 

Teucrium polium -ΣΤΟΜΑΧΟΒΟΤΑΝΟ

Τα αρωματικά -φαρμακευτικά φυτά έχουν ένα μόνο φυσικό εχθρό. Τον άνθρωπο. Είπαμε και στην αρχή οτι τα ζώα λόγω των ιδιοτήτων τους δεν τα αγγίζουν. Αυτός ο άνθρωπος λοιπόν, ο σύγχρονος, ο Σαμιώτης παραβλέπει μέσα στην καθημερινή του αλλαζονεία και απληστία, το γεγονός οτι οι ουσίες που περιέχουν τα φυτά της οικογένειας των labiatae μπορούν και μας γαληνεύουν, μας θεραπεύουν και καμμιά φορά μας ταξιδεύουν κιόλας. Πάντα όμως μας αφήνουν στο νού και στην ψυχή το άρωμα, στοιχείο που είναι συνοδός της ανθρώπινης ύπαρξης μας απο τότε που αρχίσαμε σαν είδος να στεκόμαστε στα δυό μας πόδια.

Thymus samius-ΘΥΜΑΡΙ
Και κάτι τελευταίο. Οι οικογένεια των χειλανθών είναι γνωστή στον πλανήτη απο την Ολιγόκαινη περίοδο. Πότε υπήρξε αυτή η περίοδος?
Πρίν 30 εκατομμύρια χρόνια.
Thymus sipylum - ΛΕΜΟΝΟΧΟΡΤΙ

ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΗΝ DACTYLORIZA PYTHAGORAE ΤΗΣ ΣΑΜΟΥ

Οι Δακτυλόριζες είναι ένα από τα γένη της μεγάλης οικογένειας των Ορχεοειδών που φιλοξενεί η Σάμος.

Το όνομα Δακτυλόριζα προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις δάκτυλο και ρίζα και ορίζουν το ριζικό σύστημα του φυτού που αποτελείται από παλαμοειδής κονδύλους.

Το γένος αυτό διανέμεται στο βόρειο ημισφαίριο και κυρίως στην Ευρώπη και στην ΒΔ Ασία.

Είναι επίγεια Ορχιδέα και φυτρώνει σε βασικά χώματα που είναι εύφορα και πλούσια σε οργανικές ουσίες ,μέσα σε υγρά λιβάδια ,ρεματιές, δίπλα σε πηγές και έλη και σε περιοχές που έχουν αραιή και πυκνή κάλυψη από δέντρα. Είναι φυτό κυρίως των ορεινών περιοχών.

Το γένος αυτό έχει την δυνατότητα να ζήσει και σε πιο ξηρές συνθήκες εφόσον έχει τον τρόπο να αποθηκεύει υγρασία για όταν την χρειάζεται.

Τα φύλλα του είναι μακρυά λογχοειδή στα περισσότερα είδη και αναπτύσσονται κατά μήκος του βλαστού ο οποίος υψώνεται μέχρι και τα 70 εκ.περίπου .Τα ψηλότερα φύλλα είναι κοντύτερα από εκείνα που βρίσκονται στη βάση του βλαστού. Όταν είναι σε φάση πλήρους ανθοφορίας τα λουλούδια σχηματίζουν πυκνή ταξιανθία σαν μπουκέτο. Τα κυρίαρχα χρώματα των λουλουδιών είναι συνήθως σε αποχρώσεις του ροζ ή του κόκκινου χωρίς να λείπουν και κάποιες αποχρώσεις του απαλού κίτρινου και του λευκού. Στο χείλος πολλές φορές εμφανίζονται μικρές κηλίδες .Οι Δακτυλόριζες είναι πολύ προσαρμοστικά φυτά όταν βρουν κατάλληλο περιβάλλον και εποικίζουν με μεγάλη ευχέρεια. Σε αυτό βοηθάει και ο μεγάλος αριθμός σπερμάτων -από τους μεγαλύτερους της οικογένειας- που παράγει το φυτό. Υβριδίζουν επίσης πολύ εύκολα.

Η Δακτυλόριζα του Πυθαγόρα

Η Δακτυλόριζα ρομάνα

Το γένος στο νησί αντιπροσωπεύεται από δύο είδη. Το ένα είναι η Dactyloriza romanaη οποία αναπτύσσει μεγάλους πληθυσμούς στο τέλος Απριλίου. Το δεύτερο είδος η Dactyloriza pythagorae είναι και το πιο σημαντικό εφόσον έχει χαρακτηριστεί σαν τοπικό ενδημικό μεγάλης οικολογικής αξίας για την χλωρίδα της Σάμου. Συγκαταλέγεται στα προστατευόμενα είδη παγκοσμίως και είναι κοινοτικής σημασίας. Συγκαταλέγεται στον κατάλογο της IUCN σαν απειλούμενο ενδημικό είδος της χλωρίδας της νότιας Ελλάδας.

Στα τέλη της δεκαετίας του 80 εντοπίστηκε η Dactyloriza pythagorae σε μια περιοχή ψηλά στον Καρβούνη και σε υψόμετρο περίπου 900 μέτρα. Είναι η περιοχή που σχηματίζεται από το Ξεπαγιασμένο, τους Γκιναίους και τον Δεντριά. Χαρακτηριστικό της περιοχής είναι η πυκνή βλάστηση από μαύρη Πεύκη και διάφορα φυλλοβόλα, οι πολλές πηγές και τα πολλά ρυάκια τα οποία σχηματίζουν ένα από τα κυριότερα ρέματα του βουνού συνεχούς ροής, τους Μοσχογιάννηδες. Το ρέμα αυτό με την σειρά του εμπλουτίζει στα χαμηλά, έξω από την Υδρούσα, το Φουρνιώτικο ρέμα που εκβάλλει ανατολικά του Καρλοβάσου.

Αρχικά οι ερευνητές που την ανακάλυψαν (M.Hirth και H.Spaeth) την κατέγραψαν σαν μια παραλλαγή της D.saccifera (είδος Μεσογειακό) ή της D.kalopissii( είδος της βόρειας Ελλάδας) ή της D.cordigera( είδος Βαλκανικό) γιατί είχε κάποια χαρακτηριστικά που έμοιαζαν με το φυτό που βρήκαν και είχαν να κάνουν με τα φύλλα, την πυκνή ταξιανθία το παρατεταμένο χείλος, τα χρώματα στα άνθη και τις κηλίδες σε αυτά.

Περαιτέρω έρευνες συνεχίστηκαν από τους Golz και Reinhard το 1992 οι οποίοι την συνέκριναν με κάποια είδη της ΒΔ και της κεντρικής Τουρκίας.
Εδώ αξίζει να ανοίξουμε μια μεγάλη παρένθεση.
Σχεδόν πάντα οι ερευνητές που ανακάλυπταν ή ανακαλύπτουν ένα καινούργιο είδος για την Σάμο έχουν κατά νου ότι η Σάμος έχει πολλές συγγένειες με την Ανατολία περισσότερο παρά με τα Βαλκάνια ή την δυτική Μεσόγειο και Ευρώπη. Με τις Δακτυλόριζες υπάρχει όμως και μία επιπλέον διαφορά που πιθανόν αρχικά να μπέρδεψε λίγο τα πράγματα. Η διαφορά αυτή έχει να κάνει με το ότι οι Δακτυλόριζες των Βαλκανίων και της Μεσογείου είναι απόγονοι ειδών από βορειότερες περιοχές που βρήκαν καταφύγιο στις Μεσογειακές περιοχές σε περιόδους που στις βόρειες περιοχές επικρατούσαν συνθήκες παγετώνων. Τα Βαλκάνια επηρεάστηκαν λιγότερο από τις Πλειστόκαινες περιόδους πάγων πριν περίπου 500000 χρόνια. Η σύγχρονη επιστήμη έχει αποδείξει τέτοιες μετακινήσεις με την ανάλυση των σωματικών αριθμών των χρωμοσωμάτων και των χρωματοσωμικών μηκών . Ο Δαρβίνος βέβαια στον 19 αιώνα ήταν ο πρώτος που υποστήριξε και θεμελίωσε κάτι τέτοιο, με το βιβλίο ευαγγέλιο <<η καταγωγή των ειδών>>.
Τελικά μετά απο τις μοριακές μελέτες η Dactyloriza pythagorae κατατάχθηκε από τον H.Reinhard το 1992 σαν καινούργιο είδος τυπικό Σαμιώτικο.
Τα τελευταία χρόνια το φυτό αναπτύσσει υγιείς και σταθερούς πληθυσμούς. Ανθίζει στα τέλη Ιουνίου με αρχές Ιουλίου και αντέχει περίπου μέχρι τα μέσα του μήνα ίσως και παραπάνω.Οι τοποθεσίες που εμφανίζεται αποτελούν από μόνες τους ένα ξεχωριστό βιότοπο με το δικό τους μικροκλίμα. Στους ίδιους τόπους εμφανίζονται λίγο πριν και τα υπόλοιπα ορεινά είδη που φιλοξενεί η Σάμος τα οποία και αυτά με την μοναδική τους αξία προάγουν την βιοποικιλότητα της συγκεκριμένης περιοχής και του νησιού γενικότερα.. Τα είδη αυτά είναι: Listera ovata, Epipactis mycrophylla, Plananthera clorantha, Epipactis condensata, Cephalanthera rubra, Cephalanthera longifolia, Orchis intacta, Orchis provincialis, Orchis pinetorum, Orchis mascula var Karvounis,Orchis tridentata, Limodorum abortivum.

Καθεστώς προστασίας

Η ευρύτερη περιοχή έχει συμπεριληφθεί στο πρόγραμμα NATURA 2000, GR 4120002 σαν τόπος κοινοτικής σημασίας. Η έκτασή της είναι 48500 στρέμματα περίπου. Στην συγκεκριμένη περιοχή πραγματοποιούνται ανθρώπινες δραστηριότητες όπως βόσκηση, κυνήγι, καλλιέργειες και έντονη επισκεψιμότητα την άνοιξη και το καλοκαίρι .Την διασχίζει βατός χωματόδρομος που ενώνει τα βόρεια χωριά με την Υδρούσα. Στα όρια των βιοτόπων και μέσα στο NATURA 2000 σχεδιάζεται να γίνει το φράγμα του Καρβούνη που θα μαζεύει τα νερά του ρέματος Μοσχογιάννηδες.
Εκ του αποτελέσματος λοιπόν ανάγεται το συμπέρασμα ότι δεν υπάρχει καθεστώς προστασίας και είναι όλα αφημένα στην τύχη τους.

ΓΕΩΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΣΑΜΟΥ

Η γεωλογική μορφή της Ελληνικής γης άλλαξε πολλές φορές μέχρι σήμερα και θα αλλάζει συνεχώς και στο μέλλον, ακολουθώντας τον νόμο της αδιάκοπης μεταβολής.

"ΤΑ ΠΑΝΤΑ ΡΕΙ" που ελεγε και ο Ηράκλειτος.

Πριν από 180 εκ χρόνια στην Ιουρασική περίοδο όλη η περιοχή από το Ιόνιο μέχρι και την Μικρά Ασία ήταν καλυμμένη από θάλασσα.
Ο βυθός της θάλασσας, που σκέπαζε ολόκληρη την ελληνική περιοχή, παρουσίαζε τότε μία παράξενη μορφολογική εικόνα. Αυτή ακριβώς η εικόνα, το ανάγλυφο του βυθού, υπήρξε η προϋπόθεση για την δημιουργία της σημερινής Ελληνικής χερσονήσου.
Στη θέση του ορεινού όγκου της Πίνδου υπήρχε μία βαθιά υποθαλάσσια τάφρος, η "αύλαξ της Πίνδου" . Δυτικότερα εκτεινόταν μία δεύτερη, η "Ιόνια αύλαξ" και ένα ψηλό τοίχωμα , το "ύψωμα του Γαβρώνου" χώριζε τις δύο τάφρους.
Η περιοχή του Αιγαίου σημαδεύτηκε από σημαντικές γεωτεκτονικές μεταβολές οι οποίες άρχισαν σιγά-σιγά να διαμορφώνουν την μορφή του χώρου.
Οι μεταβολές αυτές σχετίζονταν με την κίνηση μεγάλων τεμαχίων του γήινου φλοιού, που ονομάζονται λιθοσφαιρικές πλάκες. Αυτή η κίνηση είχε ως αποτέλεσμα έντονη ηφαιστειακή και σεισμική δραστηριότητα.
Η Αφρικανική λιθοσφαιρική πλάκα κινείται και βυθίζεται κάτω από την Ευρασιατική πλάκα. Αυτό γινόταν τότε και συνεχίζεται και σήμερα. Στη σημερινή εποχή η <<σύγκρουση >> των δύο αυτών πλακών συμβαίνει στα νότια της Κρήτης.
Εκτός όμως από την Αφρικανική πλάκα υπάρχει και η Αραβική μικροπλάκα η οποία αποτελεί ένα αποσπασμένο μικρότερο κομμάτι της Αφρικανικής. Αυτή λοιπόν η Αραβική μικροπλάκα αποσπάται στην Ερυθρά θάλασσα απο την Αφρικανική και κινείται με μεγαλύτερη ταχύτητα από ότι η μητρική της προς τα βόρεια- βόρειοδυτικά και πιέζει με την σειρά της μια άλλη μικρότερη μικροπλάκα αυτήν της Μικρασίας. Η πλάκα της Μικρασίας ή Τουρκική κινείται προς τα δυτικά με κατεύθυνση το Αιγαίο. Η κίνηση αυτή επηρεάζει και τον χώρο του αν Αίγαίου. Φαίνεται λοιπόν ότι ο χώρος του Αιγαίου αποτελεί μία από τις πλέον ενεργές περιοχές του φλοιού του πλανήτη. Εδώ οι γεωλογικές μεταβολές ήταν και παραμένουν πάντα έντονες και συνεχείς.

Πριν από 140 εκατομμύρια χρόνια , στις αρχές τις Κρητιδικής περιόδου, μία γιγάντια ανοδική ορογενετική κίνηση ανύψωσε πάνω από τα κύματα την λεγόμενη Πελαγονική οροσειρά. Μία στενή ζώνη ξηράς που περιλαμβάνει την βορειότερη Μακεδονία (Πελαγονία), τον Όλυμπο, την Ανατολική Θεσσαλία και την Βόρειο Εύβοια. Προέκταση της οροσειράς αυτής προς τα νότια και ανατολικά θεωρείται η λεγόμενη "Αττικοκυκλαδική μάζα" που περιλαμβάνει την Αττική, τη νότιο Εύβοια και τα περισσότερα νησιά των Κυκλάδων, καθώς την Ικαρία και την Σάμο. Είναι μια μάζα ετερογενούς σύστασης. Υπάρχουν όμως και ερευνητές που υποστηρίζουν ότι η αττικοκυκλαδική μάζα αποτελεί τμήμα μιας μεσαίας αιγιακής ζώνης που περιλαμβάνει και τμήμα της μικρας Ασίας. Αυτή η δεύτερη άποψη είναι και ένα διφορούμενο ζήτημα για το πρόβλημα που έχουμε με τους γείτονες μας στο θέμα της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου.
Ένα χαρακτηριστικό της περιόδου αυτής που εχει ιδιαίτερη αξία για την Σάμο είναι η εμφάνιση του Κέρκη με το φαινόμενο του τεκτονικού παράθυρου.
Τεκτονικό παράθυρο στην γεωλογία ονομάζουμε τα πετρώματα μια γεωλογικής ζώνης τα οποία βρίσκονται κάτω από τα πετρώματα μιας άλλης γεωλογικής ζώνης αλλά έρχονται στην επιφάνεια σαν σφήνα μέσα από την υπερκείμενη ζώνη με τη βοήθεια κάποιων ρηγμάτων ή λόγω αποσάθρωσης. O Κέρκης λοιπόν ο οποίος αποτελεί μια συνεχή ανθρακική, ιζηματογενή σειρά ιουρασικής περιόδου ξεπροβάλλει μέσα από την αττικοκυκλαδική μάζα και φυσικά περιβάλλεται από τα πετρώματα αυτής που είναι κυρίως σχιστόλιθοι ,μάρμαρα και ασβεστόλιθοι. Η ανάδυση του Κέρκη υπολογίζεται ότι έγινε πριν περίπου 80 εκ χρόνια. Εδώ αξίζει να αναφερθεί ότι το σπουδαιότερο τεκτονικό παράθυρο της Ελλάδας είναι ο Όλυμπος.

Πριν από 30 εκατομμύρια χρόνια στην Μειόκενο περίοδο, όταν η τάφρος της Πίνδου είχε γεμίσει από ιζήματα, σημειώνονται νέες κοσμογονικές αναστατώσεις στα έγκατα της Ελληνικής γης. Ύστερα από μία πανίσχυρη ανοδική ώθηση πτυχώθηκαν τα υλικά της τάφρου και ανυψώθηκαν σχηματίζοντας την επιβλητική οροσειρά της Πίνδου. Ύστερα από την τάφρο της Πίνδου γεμίζει και η "Ιόνιος Αύλαξ" από τα προϊόντα της γεωλογικής αναταραχής και των αποσαθρώσεων των οροσειρών του Γαβρόβου. Κατά τη γεωλογική αυτή περίοδο λοιπόν, ανυψώθηκε από τα βάθη αυτής που σήμερα ονομάζουμε Μεσόγειο θάλασσα, η Αιγηίς. Ήταν μια ενιαία στεριά, η οποία περιλάμβανε τη σημερινή νότια Βαλκανική χερσόνησο, το Αιγαίο και τη Μικρά Ασία και εκτεινόταν από την Αδριατική θάλασσα μέχρι και την Κρήτη. Τότε, την εποχή του Μειόκαινου, το κλίμα ήταν πολύ πιο θερμό από το σημερινό και την επιφάνεια της Αιγηίδος κάλυπταν εκτεταμένα δάση και σαβάνες που τις διέκοπταν εκτεταμένες λίμνες με γλυκό νερό. Η βλάστηση περιλάμβανε κυρίως κωνοφόρα και ανθοφόρα φυτά, όπως οι γιγαντιαίες σεκόιες, οι κουνιχάμιες, οι κυπαρισσίδες, οι πευκίδες, αλλά και βαλανιδιές, καρυδιές, δαφνίδες, κανελόδενδρα, λεύκες, σκλήθρα και πολλά άλλα είδη. Δεν έλειπαν ακόμη τα φοινικόδενδρα, καθώς και πολλά άλλα φυτά της οικογένειας των φοινικίδων. Ολη αυτή η πλούσια τροπική χλωρίδα αποτελεί σήμερα αυτό που λέμε τα πετρέλαια του Αιγαίου.
Στο χερσαίο αυτό χώρο έζησαν κατά καιρούς πάρα πολλά είδη ζώων, προβοσκιδωτών, όπως ελέφαντες και δεινοθήρια, σαρκοφάγα, αντιλόπες, γαζέλες, μικρόσωμα ελάφια, ιπποπόταμοι, ρινόκεροι, ιππάρια, τρωκτικά, πουλιά και ερπετά.

Πριν από 20 εκατομμύρια χρόνια το σημείο όπου βυθιζόταν η αφρικανική λιθοσφαιρική πλάκα κάτω από την ευρωπαϊκή δεν ήταν νότια της Κρήτης, όπως σήμερα. Τότε βρισκόταν αρκετά βορειότερα και συγκεκριμένα στο χώρο των σημερινών Κυκλάδων. Η ηφαιστειακή δραστηριότητα τότε δημιούργησε εντυπωσιακά ηφαιστειακά κέντρα στο βόρειο και κεντρικό Αιγαίο και τη δυτική Μικρά Ασία πρίν 20-15 εκ.χρόνια. Δείγματά της βρίσκουμε στα νησιά του βορειοανατολικού Αιγαίου, Ιμβρο, Λήμνο, Αγ. Ευστράτιο και Λέσβο, τα οποία διασώθηκαν από τη μεταγενέστερη καταβύθιση της περιοχής μεταξύ των νησιών. Λιγο μετά απο εκεινη την περίοδο το ηφαιστειακό τόξο κινήθηκε νοτιότερα 10-6 εκ χρόνια.Απο εκείνη την εποχή είναι και οι ηφαιστιογενείς αποθέσεις δυτικά του Κέρκη. Εδώ να τονιστεί ότι δεν εχει αποδειχτεί ότι ο Κέρκης ήταν παλιό ηφαίστειο. Στην περίοδο αυτή επίσης ανάγονται και τα παλαιοντολογικά ευρήματα των Μυτηλινιών. Πριν περίπου 6 εκ χρόνια.Εκείνη την εποχή η Σάμος έμοιαζε με σαβάνα και είχε περιόδους έντονων βροχών και έντονης ξηρασίας.

Σήμερα το ηφαιστειακό τόξο εχει κινηθεί ακόμη νοτιότερα.
Με την πάροδο του χρόνου ο μεγάλος γεωγραφικός χώρος της Αιγηίδας μετατρέπεται σε μια σκεπασμένη από υλικά ηφαιστειακών εκρήξεων, απέραντη έκταση, που με τη σειρά της διαμελίζεται και αυτή. Στα τέλη του Μειόκαινου, περίπου 5 εκατομμύρια χρόνια πριν από σήμερα, σημειώθηκαν καταβυθίσεις και ανυψώσεις με αποτέλεσμα να εισχωρήσουν στην τεράστια αυτή ξηρά της πρώην Αιγηίδας υδάτινοι όγκοι, σχηματίζοντας τμήμα του Αιγαίου και μεγάλες εσωτερικές λίμνες. Στο γεωχρονολογικό αυτό διάστημα άρχισε και η ανταλλαγή πανίδας με την περιοχή τησ Μικράς Ασίας.

Ακολουθεί η Πλειόκαινος περίοδος και η παλαιογεωγραφική εικόνα της περιοχής συνεχίζει να αλλαζει.Σε πολλές περιοχές παρατηρείται επίκλυση της θάλασσας,σχηματίζονται βυθίσματα της στεριάς,σχηματίζονται καινούργια νησιά και αλλα χάνονται.Σιγά σιγά η Αιγηίδα κατακερματίζεται.

Στη διάρκεια της Πλειστόκενου περιόδου η οποία ονομάστηκε περίοδος παγετώνων και συγκεκριμένα 400.000 χρόνια πριν από σήμερα, πολλά από τα σημερινά νησιά αποτελούσαν τμήματα της ίδιας στεριάς -Κυκλάδες ή συνανήκαν στη σημερινή ηπειρωτική χώρα – Σποράδες. Η Σάμος μαζί με την Ικαρία τους Φούρνους και τα βόρεια Δωδεκάνησα από την Κω και πάνω σχημάτιζαν μια εκτεταμένη χερσόνησο της ανατολίας προς τα δυτικά.
Εκείνη την εποχή η στάθμη της θάλασσας στην ευρύτερη περιοχή της Σάμου βρισκόταν περίπου 200 μέτρα βαθύτερα από τη σημερινή.

Κατά την Ολόκαινο περίοδο οι πάγοι άρχισαν να λιώνουν και το κλίμα να γίνεται πιο ήπιο. Συγκεκριμένα πριν 9000 χρόνια , η θαλάσσια στάθμη ανυψώνεται κατά 100 με 200 μέτρα. Το Αιγαίο αποκτά σχεδόν τη σημερινή του μορφή και χαρακτηρίζεται από θερμές κλιματολογικές συνθήκες, ευνοϊκές για μόνιμη εγκατάσταση. Διαφορές παρατηρούνται μόνο στην πορεία των ακτογραμμών, ως συνέπεια των αυξομειώσεων της στάθμης της θάλασσας και σεισμικών φαινομένων, που σημειώθηκαν κατά τις τελευταίες χιλιετίες.
Η Σάμος παίρνει την μορφή που βλέπουμε σήμερα πριν 6000 χρόνια περίπου.

Ενα κολλάζ απο την φυσική ομορφιά του νησιού χάρισμα σε ολους τους φίλους επισκέπτες του ιστολόγιου.

ΤΑ ΚΑΜΜΕΝΑ ΤΗΣ ΣΑΜΟΥ

Ο Λάζαρος με το πρώτο Λαζαράκι

Στη μέση της φωτογραφίας διακρίνεται ο γκρεμός από το καστράκι της Λουλούδας

Έχουν περάσει εννέα χρόνια από την μεγάλη φωτιά του 2000 και οι περιοχές ψηλά στον Καρβούνη και ειδικά στις ανατολικές πλαγιές του βουνού πάνω από τον δρόμο που ενώνει τους Βουρλιώτες με τους Μυτιληνιούς παρουσιάζουν σήμερα αυτή την εικόνα.

Η φύση ανακάμπτει με πολύ αργό ρυθμό και δυστυχώς όλη η περιοχή χρησιμοποιείται για βόσκηση κάτι το οποίο επιβραδύνει την φυσική αναγέννηση.

Στις φωτογραφίες επίσης δεν φαίνονται κορμοδεσιές οι οποίες είχαν γίνει σε κάποιες περιοχές και κράτησαν το χώμα. Στην συγκεκριμένη περιοχή δεν φαίνεται να είχε γίνει κάτι τέτοιο με αποτέλεσμα το χώμα με τα χρόνια και με τις βροχές φεύγει σιγά σιγά και το έδαφος απογυμνώνεται λόγω και και της μεγάλης κλίσης επιδεινώνοντας και άλλο την κατάσταση.

Τέλη Μαΐου στη Σάμο

Αυτές τις μέρες, τις τελευταίες μιας πλούσιας σε ποικιλία και ποσότητα ειδών άνοιξης, τα τοπία του νησιού αποκτούν μια ξεχωριστή ομορφιά. Αρκεί βέβαια να τα περπατήσεις και να τα παρατηρήσεις.

Dracunculus vulgaris (δρακοντιά)

Agama stellio (Κροκοδειλάκι της Σάμου)

Maniola telmessia

Anacamptis pyramidalis

Orchis sancta (όρχις η ιερά)

Anacamptis pyramidalis -Υπόχρωμη ποικιλλία

Campanula lyrata

Arum italicum var. concinnatum ή Arum nickelii