Η χερσόνησος που βλέπουμε απέναντι από το Ποσειδώνιο στα τουρκικά παράλια ονομάζεται Ντιλέκ. Είναι μια περιοχή η οποία έχει σχεδόν την ίδια χλωρίδα και πανίδα με την Σάμο, εξάλλου μην ξεχνάμε ότι στο πρόσφατο γεωλογικό παρελθόν το νησί ήταν ενωμένο με τα απέναντι παράλια.Στήν χερσόνησο λοιπόν αυτή οι γείτονές μας έχουν δημιουργήσει έναν εθνικό δρυμό-μιά προστατευμένη περιοχή-που την έχουν ονομάσει DILEK PESINSULA NATIONAL PARK ή MILLI PARK όπως το λένε οι ίδιοι.

Στην είσοδο του δρυμού που απέχει λίγα χιλιόμετρα από το GUZELCHAMLI,το γαλλικό χωριό που λέμε, έχουν τοποθετήσει μια ταμπέλα η οποία πραγματικά σοκάρει τον επισκέπτη.

Τον δρυμό διασχίζει ένα φαράγγι περίπου 15 χλμ ιδιαίτερης φυσικής ομορφιάς. Γιά πρώτη φορά επισκέφτηκα πέρυσι την περιοχή και περπάτησα τα πρώτα 4 χιλιόμετρα της διαδρομής -δεν είχα περισσότερο χρόνο. Στην διαδρομή που έκανα δεν είδα ούτε ένα σκουπίδι!!!

Στο διαταύτα λοιπόν. Μήπως οι τοπικές αρχές της Σάμου αλλά και κάποιοι σύλλογοι πρέπει σε επιλεγμένα σημεία του νησιού που περπατάει και δραστηριοποιείται κόσμος να φροντίσουν

να τοποθετηθούν τέτοιου είδους επισημάνσεις μπάς και γλυτώσουμε από αυτό το σκουπιδομάνι που έχει κατακλύσει τις πραγματικά πανέμορφες εξοχές του τόπου μας?

ΠΑΙΩΝΙΑ ΤΗΣ ΣΑΜΟΥ

Οι κάτοικοι στις περιοχές όπου υπάρχει το φυτό, και κυρίως οι γερόντισσες, είναι συνήθως καλή πηγή πληροφοριών. Oι ονομασίες του ποικίλουν από τόπο σε τόπο. Tο συναντούμε ως πηγουνιά, παγώνι, τσαλαπετεινό, τριαντάφυλλο του βουνού, αψουνιά και αγριομαντζουράνα. Ομως, οι άνθρωποι αποτελούν και τη μεγαλύτερη απειλή για την παιώνια. Η ομορφιά του άνθους τους παροτρύνει να τη συλλέγουν και να τη ξερριζώνουν για μεταφύτευση στους κήπους τους, ενώ δασικοί δρόμοι και κατασκευή εξοχικών σπιτιών καταστρέφουν τους βιοτόπους της. Τα τελευταία χρόνια οι πληθυσμοί στη Σάμο έχουν αρχίσει να λιγοστεύουν, γεγονός που επιβεβαιώνει πόσο ευάλωτο μπορεί να είναι το φυτό, από τη στιγμή που θα το ανακαλύψει ο άνθρωπος. Ευτυχώς η βοσκή δεν αποτελεί απειλή, όπως για τόσα άλλα σπάνια φυτά της ελληνικής γης. Τα γιδοπρόβατα γνωρίζουν καλά ότι τα φύλλα της παιώνιας είναι δηλητηριώδη.

Από την αρχαιότητα η παιώνια είχε φαρμακευτική χρήση. Κατά τον Διοσκουρίδη, το φυτό θεωρείται αντίδοτο στους πυρετούς, τις δηλητηριάσεις και τη μαγεία. Κατά τον Πλίνιο, είναι εμμηναγωγό, κατάλληλο για τις παθήσεις των νεφρών, των εντέρων, τους κολικούς, τα δαγκώματα των φιδιών και, επί πλέον, διώχνει τους εφιάλτες. Η συλλογή του φυτού συνοδευόταν από παράξενες δοξασίες. Σύμφωνα με τον Θεόφραστο, οι ρίζες έπρεπε να συλλέγονται τη νύχτα, αλλιώς ό συλλέκτης κινδύνευε να υποστεί την επίθεση δρυοκολάπτη και να απολέσει την όρασή του. Η πρόληψη αυτή επέζησε έως τον 17ο αιώνα. Στη σύγχρονη ιατρική, η παιώνια θεωρείται ότι έχει αναλγητικές και ηρεμιστικές ιδιότητες.Το γένος Paeonia, που απαντάται σε πολλές περιοχές του βορείου ημισφαιρίου, περιλαμβάνει 30 έως 42 είδη (ανάλογα με την ταξινομική μέθοδο) από δενδροειδή ή ποώδη φυτά, τα οποία διατηρούν πρωτόγονα χαρακτηριστικά που πιστοποιούν την παλαιότητα του γένους τους.

Στην Ελλάδα, οι παιώνιες είναι αυτοφυή, πολυετή, ποώδη φυτά των ορεινών κυρίως περιοχών. Προτιμούν ασβεστολιθικά εδάφη και ελαφρώς σκιερές τοποθεσίες σε μακκία βλάστηση και δάση. Το υπέργειο τμήμα τους ξεραίνεται τελείως μετά την ανθοφορία, ενώ το υπόγειο επιζεί κάτω από το έδαφος. Ο βλαστός είναι συνήθως κοκκινωπός και λείος στα περισσότερα είδη. Τα φύλλα είναι πάντα σύνθετα, δις τρισχιδή, με πολλές διαιρέσεις. Τα άνθη φυτρώνουν ανά ένα σε κάθε βλαστό και τα πέταλα ποικίλουν σε μέγεθος, σχήμα και αριθμό, καθώς και σε χρώμα, από λευκά έως μελανοπόρφυρα. Οι στήμονες είναι πολυάριθμοι, με κίτρινους ανθήρες, και τα στίγματα ρόδινα, ενώ ο καρπός αποτελείται από χνουδωτούς θυλάκους σε σχήμα αμυγδάλου, γεμάτους μεγάλα, στρογγυλά, μαύρα και κόκκινα άγονα σπέρματα. Το φυτό που μπορεί να προέλθει από τους μαύρους σπόρους θα πρωτοανθίσει σε 4-5 χρόνια.

Στην Ελλάδα, αναγνωρίζονται σήμερα τα εξής είδη και υποείδη:

Παιώνια η εξωτική (Paeonia peregrina). Eχει έντονα πορφυρά κυπελλοειδή άνθη, ανθίζει Απρίλιο-Μάιο και απαντάται στη βόρειο Ελλάδα, στη Λευκάδα και στη Φθιώτιδα.

Παιώνια του Παρνασσού (Paeonia parnassica). Eχει μελανοπόρφυρα άνθη, και ανθίζει τον Μάιο. Eυδοκιμεί στον Παρνασσό και τον Ελικώνα και είναι ενδημική και απειλούμενη.

Παιώνια η αρσενική (Paeonia mascula). Aπαντάται σε μεγάλη ποικιλομορφία, και παρουσιάζει ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα, αλλά σε λίγες σχετικώς τοποθεσίες. Eχει διάφορα υποείδη:

1.Tην κλασσική μορφή (υποείδος mascula), με άνθη ρόδινα. Aνθίζει Απρίλιο-Μάιο στον Ελικώνα, τη Λέσβο και τη Σάμο.

2.Tην Παιώνια του Ρούσσο (υποείδος russi), με πρώιμη ανθοφορία τους μήνες Μάρτιο-Απρίλιο, και άνθη ρόδινα έως ροδινοϊώδη. Tην βρίσκουμε στην Κεφαλονιά, τη Λευκάδα, τη Ζάκυνθο και τα Ακαρνανικά Oρη.

3.Tην Παιώνια την ελληνική (υποείδος hellenica), με άνθη λευκά ή σπανίως ροδόλευκα και ενίοτε με ρόδινη απόχρωση στη βάση των πετάλων. Aνθίζει τους μήνες Απρίλιο-Μάιο και έχει εξάπλωση στον Ταΰγετο, την Πάρνηθα, την Aνδρο και, κυρίως, την Εύβοια, με παραλλαγή και στην Ικαρία.

4.Tην Παιώνια την τρισχιδή (υποείδος tritendata), με άνθη ρόδινα. Eχει παρατηρηθεί μόνο στο Μενοίκιο της ανατολικής Μακεδονίας. Aνθίζει τον Μάιο.

Paeonia clusii Εχει λευκά ανθη.Ανθίζει Απρίλιο Μάιο. Ενδημική της Κρήτης. Η Παιωνία της Ρόδου  επίσης ενδημική της Ρόδου και της Καρπάθου  απο πολλούς θεωρείται ως υποείδος της P.clusii
 

Εφημερίδα Καθημερινή 31-8-03

Μάκης Απέργης

Γ.Γ της ΕΕΠΦ (Ελληνική Εταιρεία Προστασίας της Φύσης)

Μυρτώ Απέργη

Μέλος της ΕΕΠΦ

Χιόνισε για τα καλά και τα ορεινά τοπία απόκτησαν ξεχωριστή ομορφιά.

Το φυσικό περιβάλλον του νησιού κάτι τέτοιες μέρες αποκαλύπτει το πραγματικό του πρόσωπο.

Η Σάμος εξ ορισμού είναι ένα νησί ορεινό.Πρέπει όμως να γίνεται διάκριση ανάμεσα στη θάλασσα και στο βουνό.Η Σάμος είναι πρώτα απ΄όλα ένα βουνό που περιβάλλεται από θάλασσα. Το γεγονός αυτό έχει σημασία. Όταν μιλάμε για την ιστορία του τόπου μέσα στον χρόνο αυτό πρέπει να το υπογραμμίζουμε- συνήθως το αμελούμε- γιατί οι συνέπειες του είναι μεγάλες.

Οι μαλκόλμιες (malcolmia flexuosa) είναι πολύ μικρά λουλουδάκια προάγγελοι της άνοιξης και εμφανίζονται στα μέσα Φλεβάρη κοντά στη θάλασσα.

Αυτή την εποχή, αν είστε από αυτούς που περπατούν στις χαμηλές εξοχές του νησιού, εύκολα θα συναντήσετε ένα μικροσκοπικό φυτό με κίτρινο λουλουδάκι. Είναι η gagea peduncularis. Ανήκει στην οικογένεια των liliaceae και είναι φυτό πολυετές, με βολβοειδή ρίζα. Έχει όρθιους βλαστούς χωρίς διακλαδώσεις με φύλλα γραμμοειδή σχεδόν σαν σωλήνες, άνθη 1-3 συνήθως κίτρινα και 6 στήμονες.Ανθίζει σε χέρσα χωράφια ή πλαγιές λόφων στα χαμηλά και μέσα υψόμετρα από τα μέσα του Φλεβάρη μέχρι το τέλος περίπου του Απρίλη.

Αυτή την εποχή στη Σάμο εμφανίζονται εκτός από την ophrys speculum και άλλα είδη οφρείς. Ολα είναι πρώιμα, εφόσον η καλύτερη εποχή για το γένος είναι το διάστημα, από μέσα Μαρτίου μέχρι μέσα Απριλίου.

Ιδιαίτερη αξία για το νησί αποτελεί το είδος ophrys sitiaca.Εμφανίζεται στα μέσα Φεβρουαρίου μέχρι τα τέλη Μαρτίου. Είναι είδος υβριδογενές και νέο για την Σάμο.Εχει μορφολογικά χαρακτηριστικά από δύο άλλα είδη τα οποία θεωρούνται γεννήτορές του και συναντώνται στη Σάμο αλλά ανθίζουν λίγο αργότερα, την ο.fusca και την ο.omegaifera. Η o.sitiaca είναι είδος με μεγάλη παραλλακτικότητα όπως δείχνουν και οι τρεις πάνω φωτογραφίες.
Η Σάμος είναι το μοναδικό νησί του Αν.Αιγαίου που φιλοξενεί τόσες πολλές παραλλαγές.Σχηματίζει πολύ αραιούς πλυθυσμούς και είναι σπάνιο.Η αναζήτηση του απαιτεί κόπο και χρόνο.
Η ophrys lutea ssp phryganae η κίτρινη οφρύς είναι η πιό διαδεδομένη οφρύς της Σάμου και έχει μεγάλη εξάπλωση από τα μέσα Φλεβάρη μέχρι και τον Απρίλη.Σχηματίζει μεγάλους πληθυσμούς

Η ophrys speculum -οφρύς το κάτοπτρον- είναι ένα από τα πολλά είδη του γένους που φιλοξενεί η Σάμος. Ξεχωρίζει εύκολα από τις άλλες οφρείς κυρίως για το χείλος της , μήκους περίπου 2cm, που μοιάζει σαν σκούρος γαλάζιος καθρέφτης περιτριγυρισμένος από πολύ κοντές και πυκνές τριχούλες. Είναι είδος καθαρά Μεσογειακό και συναντάται σε ακαλλιέργητα χωράφια με χαμηλή βλάστηση αλλά και καλή αποστράγγιση. Της αρέσει πολύ ο ήλιος και πρωτοεμφανίζεται στο νησί στα μέσα περίπου του Φλεβάρη τότε που οι βιότοποι της έχουν ακόμα αρκετή υγρασία από τις βροχές του χειμώνα. Στη Σάμο είναι πολύ διαδεδομένο είδος και σχηματίζει μεγάλους πληθυσμούς.

Ο mandragora autumnalis είναι ο γνωστός μανδραγόρας. Τόσα πολλά έχουν γραφτεί και ειπωθεί για την αφεντιά του -ακόμα και τραγούδι τον κάνανε. Η εποχή που ζούμε έχει την τάση να απομυθοποιεί και να φανερώνει αρχέγονα και παλιά μυστικά με ένα τρόπο πολλές φορές λαίμαργο και αλαζονικό .Το αν αυτό είναι καλό ή όχι θα το κρίνουν οι επόμενες γενιές.

Το φυτό αυτό που στα μέρη της Αν. Μεσογείου έχει εγκλιματιστεί με τον καλύτερο τρόπο, κρατάει κρυμμένα τα μυστικά και τις μαγικές του ιδιότητες σε τέτοιο βαθμό που ακόμα και στην λογική εποχή μας αποτελεί ένα γοητευτικό μυστήριο.

Στη Σάμο ανθίζει είτε το φθινόπωρο είτε την άνοιξη και είναι κοινότατος. ειδικά στις ανατολικές περιοχές του νησιού.

Ο Πυθαγόρας ήταν ο πρώτος που περιέγραψε τις μαγικές και θεραπευτικές ιδιότητες του φυτού και ειδικά της ανθρωπόμορφης όπως την ονόμαζε, ρίζας του,ενώ γνωστός ήταν ο μανδραγόρας και σαν Κιρκαία εφόσον για τους αρχαίους προγόνους μας ήταν το κύριο συστατικό των ερωτικών φίλτρων που έφτιαχνε η Κίρκη-ξέρετε, αυτή με τον Οδυσσέα.

Στο μεσαίωνα λατρεύτηκε από τις μάγισσες περισσότερο από ποτέ και το ξερίζωμα του ήταν μια δύσκολη και επικίνδυνη τέχνη που λίγοι γνώριζαν.

Το φυτό και κυρίως η ρίζα και οι καρποί περιέχει μεγάλες δόσεις σκοπολαμίνης,ατροπίνης και υοσκυμίνης ουσίες αλκαλοειδής οι οποίες έχουν ψυχεδελικές και υπνωτικές ιδιότητες. Έτσι εξηγείται η φήμη του σαν ένα <<ιδιαίτερο φυτό>>.

Η πατρίδα μας έχει το χάρισμα λόγω της γεωγραφικής της θέσης να έχει ένα τέτοιο φυσικό περιβάλλον που να μπορεί να φιλοξενεί με άνεση πολλά είδη φυτών και δέντρων. Αξίζει λοιπόν και επιβάλλεται ένα ιστολόγιο που έχει θέμα το φυσικό περιβάλλον να μπορεί να ξεφεύγει από τα στενά όρια ενός τόπου όπως είναι η Σάμος για παράδειγμα. Θα μου επιτρέψετε λοιπόν που και που να αναφέρομαι και σε κάποια είδη που δεν διαθέτει το νησί- ιδιαίτερα τώρα που είναι και χειμώνας- όμως σε άλλα μέρη της Ελλάδας έχουν ιδιαίτερη αξία. Ένα από αυτά είναι και η οξιά( Fagus sylvatica και Fagus purpurea).
Είναι σίγουρα το πιο διαδεδομένο δασικό είδος της Ευρώπης. Το συναντάμε από την Σκανδιναβία μέχρι την Μεσόγειο. Ως φυτό είναι πολύ απαιτητικό όσον αφορά τις κλιματικές συνθήκες και είναι σε θέση να βρίσκει τις κατάλληλες για την ανάπτυξή του σε εντελώς ανόμοιες καταστάσεις. Έτσι το βρίσκουμε σε πεδιάδες ή σε υψόμετρο 2000 μ. στα βόρεια ή στα νότια της Ιταλίας ή στις πλαγιές της Αίτνας. Στη χώρα μας σχηματίζει πυκνά δάση στη βόρεια Ελλάδα,στη Θεσσαλία και στην Στερεά μέχρι λίγο κάτω από το Καρπενήσι.

Ο μύθος λέει ότι τότε που φτιαχνόταν ο κόσμος ο έλατος και η οξιά τα δυο αδελφάκια κατέβαιναν την Ελλάδα και μια μέρα είπαν να ξαποστάσουν .Η οξιά μάλλον κουράστηκε και δεν κατέβηκε παρακάτω. Ο έλατος συνέχισε πέρασε στην Πελοπόννησο και έφτασε μέχρι τον Πάρνωνα και τον Ταΰγετο. Εκεί που ξαπόστασε και σταμάτησε η οξιά το μέρος ονομάστηκε από τότε Γραμμένη οξιά .Είναι ένα βουνό στα νότια του Καρπενησίου.
Η οξιά προτιμάει συγκεκριμένο εύρος θερμοκρασίας. Όταν συναντά ευνοϊκές συνθήκες ,η ανάπτυξή της δεν περιορίζεται από κανένα παράγοντα με αποτέλεσμα να έχει μεγάλη εξάπλωση και μεγάλες διαστάσεις σαν δέντρο. Μπορεί να φτάσει σε ύψος και τα 50 μέτρα.
Η επιφάνεια του εδάφους των δασών της οξιάς είναι πάντα καλυμμένη με φύλλα και είναι δύσκολο να αναπτυχθεί βλάστηση .Έτσι δίνεται η δυνατότητα στα θηλαστικά να κινούνται ελεύθερα. Ο λύκος και η αρκούδα είναι από τους πιο συνηθισμένους κάτοικους των δασών της οξιάς
Η καλή ποιότητα του ξύλου της έχει ως αποτέλεσμα να χρησιμοποιείται ευρέως για την κατασκευή επίπλων και για καυσόξυλα. Παλαιότερα το είδος κινδύνευε με αφανισμό λόγω της ευρείας χρήσης του. Σήμερα είναι κάπως καλύτερα τα πράγματα εφόσον προστατεύεται και η υλοτομία του είναι ελεγχόμενη. Υπόψιν ότι η οξιά όπως και τα περισσότερα φυλλοβόλα δέντρα καίγεται πολύ δύσκολα και έτσι δεν κινδυνεύει άμεσα από τις δασικές πυρκαγιές.

Το χειμωνιάτικο τοπίο με οξιές στην φωτογραφία είναι στην περιοχή της Αετομηλίτσας στο Γράμμο της βόρειας Πίνδου, κοντά στα Ελληνοαλβανικά σύνορα. Η περιοχή αυτή είναι ένας από τους λιγοστούς βιότοπους της αρκούδας στην χώρα μας.