Centaurea xylobasis

Η Centaurea xylobasis αποτελεί  μια φυτική μορφή  αρχικά διαμορφωμένη  σε ένα προηγούμενο φυσικό περιβάλλον  τότε δηλαδή που η Σάμος ήταν ενωμένη με την Δυτική Ανατολία η οποία όμως βρήκε την ευκαιρία να δώσει μια διαφορετική παραλλαγή σε νέα λημέρια, ψηλά στις κορυφές του Κέρκη στα 1200 εως 1400 περίπου μέτρα πιθανότατα ψηλότερα από κει που φύτρωνε πριν η Σάμος γίνει νησί. Πιο κοντινό της είδος στο γενεαλογικό δέντρο ίσως να είναι η Κενταυρέα του Οδυσσέα ,είδος της Δυτικής Ανατολίας.

 Μοριακές μελέτες την έχουν κατατάξει στον κλάδο με τις Κενταυρέες της Ανατολικής Μεσογείου και ειδικότερα στα είδη εκείνα  που κατάγονται από μια ευρύτερη περιοχή που περιλαμβάνει την  Τουρκία, το Ιράν και την Μέση Ανατολή. Μπορεί η περιοχή να φαντάζει τεράστια είναι όμως πιο συμαζεμένη σε σχέση με την μακρινή καταγωγή άλλων φυτών της Σάμου. Μιλάμε πάντα για χιλιάδες ίσως και εκατομμύρια χρόνια πριν.

Οι Κενταυρέες γενικά αποτελούν ένα ιδιαίτερα δύσκολο  ταξινομικά είδος εξαιτίας των πολλών ενδιάμεσων taxa ,της μεγάλης ποικιλότητας που παρουσιάζουν, την ύπαρξη πολλών ενδημικών και την μεγάλη ικανότητα υβριδοποίησης τους .

Η Centaurea xylobasis είναι ένα από τα 8 είδη που φιλοξενεί η Σάμος και είναι και το μόνο είδος που εμφανίζεται σε αυτό το υψόμετρο σε περιοχή με σάρες ( κοινό χαρακτηριστικό των ασβεστολιθικών όγκων του Κέρκη που συνεισφέρει  σε μια άκρως ενδιαφέρουσα βοτανικά , ιδιότυπη και σε ένα μεγάλο βαθμό σπάνια και ενδημική  χλωρίδα). Υπάρχουν και κάποια λιγοστά  άτομα από την C. acicularis -η πιο κοινή κενταυρέα του νησιού-  που φτάνουν τόσο ψηλά ,ωστόσο η κύρια εξάπλωσή της είναι χαμηλότερα και σε διαφορετικά εδάφη.

 

Τα μορφολογικά της χαρακτηριστικά δεν παραπέμπουν σε κάποιο είδος από τα υπόλοιπα του νησιού. Πρόκειται για πολυετή θάμνο με πλούσιους διακλαδωμένους πτερυγωτούς βλαστούς. Στην βάση τους είναι ξηλώδεις . Διαθέτει φύλλα , αραιά γναφαλώδη (tomentose), προμήκη  με τμήματα λογχοειδή που καταλήγουν σε ακίδα. Βράκτια με ευδιάκριτες φλέβες στην ράχη τους χωρίς βλεφαρίδες. Τα εξαρτήματα είναι ανοιχτά καστανά, μικρά τριγωνικά με συνήθως 4 μικρές αγκαθωτές βλεφαρίδες που καταλήγουν σε μεγάλο αγκάθι σχεδόν διπλάσιο από το μήκος του βρακτίου. Άνθη κίτρινα.

Η C.xylobasis σύμφωνα με τα κριτήρια αξιολόγησης  της IUCN για τα απειλούμενα φυτά της Ελλάδας έχει κατηγοριοποιηθεί σαν τρωτό ενδημικό που σημαίνει ότι αντιμετωπίζει κίνδυνο εξαφάνισης στο μεσοπρόθεσμο μέλλον. Η αξιολόγηση έχει γίνει κυρίως με το κριτήριο του εύρους της γεωγραφικής κατανομής και την ποιότητα των ενδιαιτημάτων. Σημειωτέον ότι η αξιολόγηση αυτή έγινε τον περασμένο αιώνα, στην δεκαετία του 60 και σε μεγάλο  βαθμό ισχύει ακόμα .  Όσον αφορά όμως την ποιότητα των πληθυσμών δηλαδή άτομα ανά περιοχή  και την ποσοτική τους ανάλυση δηλαδή ποσοστό πιθανότητας εξαφάνισης τα επόμενα χρόνια ,δεν υπάρχουν στοιχεία .Χρειάζεται να τονιστεί ότι το συγκεκριμένο είδος μπορεί να προέρχεται από την <<απέναντι πλέον στεριά>> και πιθανότατα διατηρεί ακόμα ίχνη προγονικά,  στο πέρασμα του χρόνου όμως απομονώθηκε   ψηλά στον Κέρκη σχηματίζοντας ένα μοναδικό γονιδιακό απόθεμα χωρίς να είναι γνωστές οι τάσεις και ο βαθμός  αναγέννησης του.

Η εξέλιξη δεν λειτουργεί ποτέ μέσω της μεταμόρφωσης ενός ενήλικου ατόμου. Κάθε ενήλικο άτομο αναπτύσσεται ως έμβρυο.

 Θα πρέπει να γίνουν σύντομα καινούργιες έρευνες που πιθανότατα να κατατάξουν το είδος στην κατηγορία κινδυνεύον ή ακόμα και κρισίμως κινδυνεύον.