Περί του μανδραγόρα

Για τον μανδραγόρα πρωτοέγινε αναφορά στον παρόν ιστολόγιο πριν περίπου δύο χρόνια, τον Φλεβάρη του 2009. Από τότε η συγκεκριμένη ανάρτηση είναι σταθερά πρώτη σε επισκεψιμότητα και αξίζει τον κόπο να γίνει μια εκτενέστερη αναφορά στο φυτό αυτό εφόσον καταφέρνει να μαγεύει τόσο καιρό τους επισκέπτες του NATURE OF SAMOS.
Το υλικό που ακολουθεί είναι γραμμένο το 1872 στα Γεωπονικά του Θεόδωρου Ορφανίδη, ένα μηνιαίο περιοδικό της εποχής με άρθρα εξαιρετικής πληρότητας, για γεωπονικά θέματα που ακόμα και σήμερα παραμένουν επίκαιρα και ζωντανά.
..........Πολλές φορές αυτοί που αναφέρουν την παροιμία <<υπό μανδραγόρα καθεύδει>>,βεβαίως φαντάζονται ότι ο μανδραγόρας είναι ένα είδος βαθύσκιου δέντρου  κάτω από το οποίο οι ράθυμοι στρώνουν την κάπα τους και κοιμούνται.Ο μανδραγόρας όμως είναι ένα φυτό χαμηλό και ποώδες, μικρότερο πολλές φορές και από το μαρούλι.
Για την διαφώτιση λοιπόν των αναγνωστών καλό είναι να περιγράψουμε το γένος τούτο του φυτού το οποίο έγινε περίδοξο εξ΄αμνημονεύτων χρόνων, για τις μυθώδεις ιδιότητες που του έχουν αποδοθεί από δεισιδαιμονία,αμάθεια και αγυρτεία τις οποίες δεν έχει,και για τις δηλητηριώδεις και επικίνδυνες ουσίες τις οποίες έχει.

ΒΟΤΑΝΙΚΟΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ

Ο μανδραγόρας ανήκει στην οικογένεια των στρυχνομόρφων(Solanaceae)η οποία περιέχει πολλά δηλητηριώδη φυτά.Ο Λινναίος θέλοντας να τονίσει τις επικίνδυνες ιδιότητες του φυτού το κατέταξε μαζί με άλλα δηλητηριώδη φυτά στο γένος Άτροπος συνδέοντας το με το όνομα της πιο φοβερής από τις τρεις Μοίρες της αρχαίας Μυθολογίας.
Το γένος μανδραγόρα χαρακτηρίζεται από ομοσέπαλο και πεντασχιδή κάλυκα και στεφάνη κωδωνοειδή μεγαλύτερη του κάλυκα.Διαθέτει πέντε στήμονες που είναι πεπλατυσμένοι και τριχωτοί στην βάση τους με ανθήρες διαρρηκτούς.Η ωοθήκη είναι σφαιρική ή ωοειδής,δίχωρη και ο στύλος απλός με στίγμα κεφαλωτό.Ο καρπός είναι ράγα, σφαιρικός ή προμήκης που περιβάλλεται από τον κάλυκα και περιέχει πολτώδη σάρκα με πολλά σπέρματα νεφροειδή.
Τα γνωστά είδη του μανδραγόρα είναι μόνο τρία και συναντώνται όλα στην Ελλάδα.
Μανδραγόρας ο εαρινός(Mandragora vernalis)
Βλαστάνει σε όλα τα παράλια της Μεσογείου δηλ.στην Ιταλία ,Ισπανία,Ελλάδα και στα παράλια της Αφρικής.
Ο Διοσκουρίδης τον ονομάζει ως τον θηλυκό,τον μαύρο και τον θρηδακία(σπανάκι). Χαρακτηρίζεται  από την εαρινή άνθιση και προ πάντων από τους σφαιρικούς καρπούς που έχουν μέγεθος μικρού μήλου και υπερβαίνουν δύο φορές τον κάλυκα. Στην Ελλάδα το είδος αυτό συναντάται κυρίως στις Κυκλάδες.
Μανδραγόρας ο ιατρικός(Mandragora officinarum)
Φύεται στην Μ.Ασία ,στην Κρήτη και στην υπόλοιπη Ελλάδα.Ανθίζει από τον Σεπτέμβριο μέχρι τον Δεκέμβριο.Είναι ο αρσενικός και λευκός μανδραγόρας του Διοσκουρίδη και διακρίνεται από τους καρπούς του που έχουν ίσο μέγεθος με τον κάλυκα.
Μανδραγόρας ο μικρόκαρπος(Mandragora microcarpa)
Αυτός βλαστάνει στην Σαρδηνία,την Λυσιτανία(Πορτογαλία)και την Αττική και διακρίνεται και αυτός από τον καρπό του που είναι μικρότερος του κάλυκα.Το είδος αυτό είναι πολύ σπάνιο και στην Ελλάδα συναντάται μόνο σε μία θέση στην Αθήνα δίπλα στον ναό του Ολυμπίου Διός.
Και τα τρία αυτά είδη διακρίνονται από τα πολλά άνθη που εμφανίζονται στο κέντρο του ισογείου πλούσιου φυλλώματος-ρόδακα και έχουν βαριά οσμή.
Κάτωθεν του ρόδακα υπάρχει ρίζα σαρκώδης αρχικά λεπτή,βαθμηδόν παχυνόμενη η οποία φέρει στο μέσον της δύο διακλαδώσεις εκατέρωθεν, σαν βραχίονες.Προχωρώντας πιο βαθιά διακλαδίζεται και άλλο.Το συνολικό μήκος της ρίζας υπερβαίνει το ένα γαλλικό μέτρο(περ.65cm).
Αν και όλα τα μέρη του μανδραγόρα έχουν ναρκωτική ενέργεια ,φαίνεται ότι η ρίζα έχει σε ανώτερο βαθμό αυτήν την ιδιότητα η οποία δεν προξενεί ύπνον απλό αλλά και τον θάνατο αν ληθφεί σε μεγάλη ποσότητα.Το αναφέρει και ο Διοσκουρίδης λέγοντας <<πλείων ποθείς εξάγειν του ζήν>>.
Για την ναρκωτική αυτή ιδιότητα οι αρχαίοι γιατροί τον χρησιμοποιούσαν μαζί με κρασί αντί για το σημερινό χλωροφόρμιο όσες φορές ήθελαν να κάνουν μια οδυνηρή εγχείρηση.Τα άνθη τέλος προξενούν νάρκωση και ύπνο.
Κανένα φυτό δεν έτυχε τέτοιας φήμης από τα αρχαία χρόνια μέχρι σήμερα.Στον μανδραγόρα αποδόθηκαν τόσες ενέργειες και θαύματα που όσα και να πει κανείς λίγα είναι.
Φυτό που προκαλεί τον έρωτα και μπορεί να φέρει την ευτυχία σε αυτόν που το κατέχει.Να τον βοηθήσει να βρει κρυμμένους θησαυρούς.΄Βοηθάει τις στείρες γυναίκες να αποκτήσουν παιδιά ,προβλέπει τον καλό ή τον κακό χειμώνα,προφυλάσσει από την μαγεία και μπορεί να κάνει ζυμάρι τα κόκαλα του ελέφαντα.
Στον μεσαίωνα υπήρξαν εποχές που όσοι είχαν μανδραγόρα στο σπίτι τους τους θεωρούσαν ή σπουδαίους και σοφούς άνδρες ή τους έλεγαν μάγους άξιους να καούν στην πυρά.
Πιστευόταν ότι όποιος ξεριζώσει το φυτό θα πεθάνει την ίδια χρονιά και γι΄αυτόν το λόγο είχε γραφτεί και βιβλίο για τον ασφαλή τρόπο που μπορεί να ξεριζώσει κανείς το φυτό και χωρίς να κινδυνεύει.

Όφειλαν να μην έχουν κατά μέτωπο τον εκ του φυτού προερχόμενο άνεμο,να διαγράψουν γύρω από το φυτό με το ξίφος τους τρεις κύκλους και στρέφοντες προς δυσμάς να αρχίσουν την ανασκαφή της γης μέχρι του βάθους που κατέληγε η ρίζα.Αλλά δια να μην κινδυνεύσει ζωή ανθρώπου κατά την εκρίζωση έδεναν την ρίζα σε σκυλιά που τα μαστίγωναν απότομα.Με αυτόν τον τρόπο αποσπούσαν το φυτό από την γη και έτσι με τον θάνατο των ζώων αντήλλασσαν την δικιά τους ζωή.
Γράφτηκαν τόσα πολλά σχετικά με τον μανδραγόρα αλλά ποιός τα θυμάται σήμερα......

Αυτά Έγραφε ο Ορφανίδης πρΙν περίπου 150 χρόνια. Φαίνεται ότι το φυτό αυτό συνεχίζει να κρατά την φήμη του ζωντανή και σήμερα.